[Download] Tải Vai trò của tỷ giá hối đoái thực đa phương trong điều hành kinh tế vĩ mô và một số hàm ý chính sách – Tải về File Word, PDF

Trần Thị Thu Hà
Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội Quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Ngày nhận: 22/12/2020
Ngày nhận bản sửa: 20/01/2021
Ngày duyệt đăng: 28/01/2021

Tóm tắt: Trong những năm qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã thay
đổi linh hoạt cơ chế điều hành tỷ giá. Từ đầu năm 2016, NHNN bắt đầu chuyển sang
chính sách điều hành tỷ giá mới – tỷ giá trung tâm. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt
Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới, thị trường tài chính tiền tệ và
tỷ giá có xu hướng ngày càng biến động và dễ tổn thương (Trần Thị Thu Hà1, 2014),
việc tham khảo các công cụ hỗ trợ tỷ giá sẽ trở nên cần thiết. Tỷ giá hối đoái thực đa
phương, hay tỷ giá hối đoái thực hiệu quả (REER), có thể cung cấp những thông tin
hữu ích trong việc phân tích, ra quyết định, đánh giá các biện pháp chính sách kinh
tế vĩ mô và các chính sách liên quan đến tỷ giá, song hiện vẫn chưa được công bố
chính thức tại Việt Nam. Nghiên cứu thực hiện đánh giá thực trạng điều hành tỷ giá

The role of the REER and some policy implications in Vietnam
Abstract: Over the past years, the State Bank of Vietnam (SBV) has flexibly changed the exchange
rate management mechanism. From the beginning of 2016, the State Bank started to shift to a new
exchange rate policy- the central rate. In the context of deeply intergration into the global economy,
the Vietnamese financial monetary market and the exchange rate tend to be increasingly volatile
and vurnerable. A Real Effective Exchange Rate (REER) – which can provide useful information in the
analysis, decision-making, evaluation of macroeconomic policies as well as measures related to the
exchange rate, but has not been officially published in Vietnam. This research aimed to evaluate
the current situation of exchange rate management in Vietnam, estimate the REER in the period
2000- 2019 and analyze the role of REER in macroeconomic management through empirical studies
and modeling method (impact simulation by NIGEM global econometric model). The research results
show that REER should be a userful tool in the administration of exchange rate policy in Vietnam.
Keywords: real effective exchange rate, management, state bank

Ha Thi Thu Tran
Email: hatranthu2017@gmail.com
The National Center for Socio-Economic Information and Forecast (NCIF),
Ministry of Planning and Investment
1
Trần Thị Thu Hà (2014). “ Ứng dụng mô hình lớp VAR trong phân tích, đánh giá tác động của hội nhập kinh tế quốc
tế đến quy mô và rủi ro của thị trường tài chính ViệtNam giai đoạn 2000-2012”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ,
Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

© Học viện Ngân hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
ISSN 1859 – 011X 1 Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

của Việt Nam, ước lượng REER trong giai đoạn 2000 – 2019 và phân tích vai trò
của REER trong công tác điều hành kinh tế vĩ mô qua các nghiên cứu thực nghiệm
và phương pháp mô hình hóa (mô phỏng tác động bằng mô hình kinh tế lượng toàn
cầu NIGEM2). Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ giá REER là công cụ tham khảo hữu
ích và khuyến nghị được sử dụng trong công tác điều hành chính sách tỷ giá của
Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.
Từ khóa: tỷ giá hối đoái thực hiệu quả, điều hành, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

1. Giới thiệu 8 đồng tiền) có thể cần được mở rộng hơn
nữa để thực hiện điều hành tỷ giá chủ động,
Chính sách tỷ giá hối đoái đóng vai trò hiệu quả và phù hợp với xu thế. Tỷ giá hối
quan trọng trong điều hành kinh tế vĩ mô đoái thực đa phương (REER) – chỉ số đo
của một quốc gia và tỷ giá hối đoái là một lường VND với một giỏ tiền tệ của nhiều
trong những công cụ quan trọng nhất của nền kinh tế là các đối tác thương mại của
quá trình này. Khi một quốc gia tham gia Việt Nam – có thể cung cấp những thông tin
vào hoạt động thương mại và thực hiện các hữu ích trong việc phân tích, ra quyết định,
giao dịch khác với các quốc gia, đặc biệt đánh giá các biện pháp chính sách kinh
là với nền kinh tế có độ mở cao thì việc tế vĩ mô và các chính sách liên quan đến
xây dựng một chỉ số chung phản ánh giá tỷ giá, song hiện vẫn chưa được công bố
trị chung của đồng tiền so với một giỏ tiền chính thức tại Việt Nam. Nghiên cứu này
tệ khác – được tính dựa trên các tỷ giá song hướng tới việc phân tích vai trò của REER
phương và tỷ trọng thương mại giữa quốc trong điều hành kinh tế vĩ mô trên hai khía
gia đó với các quốc gia khác có quan hệ cạnh: từ các nghiên cứu thực nghiệm của
thương mại – trở nên cần thiết, đó là tỷ giá các nước; tính toán tỷ giá REER của Việt
hối đoái thực đa phương, hay còn gọi là tỷ Nam trong giai đoạn 2000 – 2020 và thực
giá thực hiệu quả (Real Effective Exchange hiện mô phỏng từ mô hình kinh tế lượng
Rate – REER). NIGEM để xem xét tác động của REER và
Trong 5 năm qua, cơ chế điều hành tỷ giá tỷ giá song phương VND/USD đến các chỉ
trung tâm được thực hiện ở Việt Nam đã tiêu kinh tế vĩ mô (GDP) của Việt Nam và
giúp thị trường ít xáo trộn hơn, tỷ giá VND tác động từ các biến động bên ngoài đến 2
không biến động mạnh như trước, song tỷ giá này.
cách tính toán tỷ giá trung tâm và tỷ trọng
của từng đồng tiền trong rổ tiền tệ không 2. Cơ sở lý thuyết và tổng quan nghiên cứu
được công bố; tỷ giá đôi lúc vẫn còn xa rời,
chưa sát với thị trường. Trong bối cảnh hội 2.1. Cơ sở lý thuyết
nhập của nền kinh tế ngày càng sâu rộng
hơn, việc hoán đổi tiền tệ giữa tiền Việt Lý thuyết về REER đã được đưa ra bởi các
Nam đồng (VND) với đồng tiền của nhiều tổ chức tài chính quốc tế như Quỹ tiền tệ
nước là một xu hướng nổi trội, việc áp quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB)
dụng tỷ giá trung tâm (so sánh với một giỏ hay Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh

2
Mô hình kinh tế lượng toàn cầu NIGEM được xây dựng và phát triển tại Viện Nghiên cứu kinh tế xã hội Anh
(NISER) và hiện được Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội Quốc gia (NCIF), Bộ Kế hoạch và Đầu tư ở
Việt Nam mua bản quyền sử dụng.

2 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

tế (OECD) và sau đó được công nhận và chính của Việt Nam; Nguyễn Trần Phúc và
thống nhất rộng rãi bởi các công trình trong Nguyễn Đức Thọ (2009) tính toán 2 chỉ số
nước và trên thế giới. Cụ thể, theo IMF, về này cả theo số liệu năm giai đoạn 1992-2007
lý thuyết, tỷ giá hối đoái phản ánh mức giá và số liệu tháng giai đoạn tháng 1/1995 đến
tương đối giữa đồng nội tệ và đồng ngoại tháng 12/2007 với giỏ tiền tệ của 25 đối tác
tệ. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa đa phương, thương mại chính của Việt Nam với quyền
hay tỷ giá hiệu quả danh nghĩa (Nominal số là tỷ trọng thương mại theo năm cho cả
Effective Exchange Rate – NEER) được hai chuỗi số liệu năm và tháng. Các nghiên
tính dựa trên cơ sở này là tỷ giá giữa đồng cứu trong nước cũng đã sử dụng tỷ trọng
nội tệ của một nước với một giỏ đồng tiền thương mại để tính trọng số đồng tiền, như
của các nước đối tác lấy quyền số là tỷ nghiên cứu của Vũ Quốc Huy, Nguyễn
trọng thương mại hoặc thanh toán quốc tế. Thị Thu Hằng, Vũ Phạm Hải Đăng (2012)
(1)1 trong khuôn khổ tài trợ của Uỷ ban Kinh tế
Quốc hội (UBKTQH) và Tổ chức UNDP
Trong đó: (UBKTQH và UNDP, 2012), đã sử dụng
NEERit là tỷ giá hối đoái danh nghĩa đa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu (KNXNK)
phương của nước i (nước chủ nhà) hàng hóa của Việt Nam với 20 nước đối
RXij là tỷ giá hối đoái song phương danh tác khác nhau. Tuy nhiên, có thể do hạn
nghĩa của quốc gia (khu vực) j và nước i, chế về số liệu và tần suất số liệu trong các
đo bằng giá của 1 đơn vị tiền tệ của nước nghiên cứu hiện có, sự lựa chọn mô hình và
(khu vực) j tính bằng số đơn vị tiền tệ của biến số, kết quả từ một số nghiên cứu hiện
nước i2 và; witj phản ánh tầm quan trọng có cho thấy những đánh giá chưa thực sự
tương đối của các nước khác đối với các thị thuyết phục. Chẳng hạn kết quả từ nghiên
trường xuất khẩu và nhập khẩu của nước cứu của Nguyễn Thị Thu Hằng (2011) và
i, còn được gọi là trọng số thương mại của UBKTQH và UNDP (2012) đã kết luận
nước đối tác (khu vực) j và nước chủ nhà i. đến cuối năm 2010, REER của Việt Nam
REER được tính dựa trên NEER sau khi vẫn cao hơn so với năm 2003 đến hơn 20%.
loại bỏ yếu tố lạm phát. Các nghiên cứu đã thực hiện cả việc ứng
Tổng quan các công trình nghiên cứu trong dụng REER ước lượng tỷ giá cân bằng và
nước cho thấy, cho đến hết năm 2015 đã có sai lệch tỷ giá, đánh giá một số tác động của
một số nghiên cứu thực nghiệm tính toán REER tới nhân tố xuất khẩu như UBKTQH
các chỉ số này theo công thức từ các tổ chức và UNDP (2012), nhưng chưa nghiên cứu
quốc tế. Nguyen Thi Thu Hang (2011) tính nào trong nước đánh giá và xem xét đến vai
toán hai chỉ số này theo năm cho giai đoạn trò của REER trong công tác điều hành tỷ
2000- 2010 theo 10 đối tác thương mại giá của Việt Nam.
1
Ray Barrell, Amanda Choy, Dawn Holland and
Rebecca Rile, 1/2005. The Sterling Effective Exchange 2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về vai
Rate and other Measures of UN Competitiveness. trò của tỷ giá thực đa phương trong điều
National Institute Economic Review No.19 January.
hành tỷ giá
2
Để tránh nhầm lẫn trong diễn giải kết quả nghiên
cứu, tác giả thay đổi quy định theo cách hiểu thông
thường của Việt Nam. Trong phần diễn giải gốc của Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm về
Ray Barrell và cộng sự (2005) thì RXij là tỷ giá hối đoái
song phương của quốc gia (khu vực) j và nước i, đo
vai trò của REER đối với nền kinh tế vĩ mô
bằng giá của 1 đơn vị tiền tệ của nước i tính bằng số đã cho thấy, không giống như tỷ giá hối đoái
đơn vị tiền tệ của nước (khu vực) j). Như vậy, khi tăng chung, việc xây dựng REER là công cụ rất
(giảm) được xem là phá giá (tăng giá) đồng nội tệ.

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 3

hữu ích cho việc phân tích chính sách và lại mức cân bằng. Cheng và Orden (2005)
tình hình kinh tế vĩ mô của một nước, trong áp dụng phương pháp tiếp cận BEER ở
đó có cả chính sách tỷ giá. REER được Ấn Độ trong giai đoạn 1975 – 2002, nhận
định giá cao hơn giá trị thực kéo dài sẽ tác thấy rằng REER có xu hướng cao hơn giá
động xấu đến/phản ánh điều kiện kinh tế trị thực tầm 10% vào những năm 1980 –
vĩ mô không ổn định trong các nước khiến 1990. Tuy nhiên, sau khủng hoảng 1991,
các nước này bị tổn thương và tích tụ có thể REER đã dịch chuyển gần hơn đến giá trị
dẫn đến cuộc khủng hoảng tiền tệ. Ngược cân bằng. Ở Indonexia, Sahminan (2005)
lại, việc định giá thấp hơn giá trị thực có thể ước lượng tỷ giá cân bằng từ quý 1/1993
dẫn đến tăng trưởng nền kinh tế nóng, gây đến quý 2/2005, sử dụng 4 biến số kinh tế
áp lực đối với giá cả trong nước và phân bổ cơ bản là TOT, PROD, chênh lệch lãi suất
không hiệu quả nguồn lực giữa các lĩnh vực thực và NFA. Chênh lệch với giá trị thực
mậu dịch và phi mậu dịch (Jongwanich, luôn cao hơn 40% trong suốt những năm
2009, pp. 9). Nhiều ngân hàng trung ương 1996 – 1997, còn giai đoạn 1998 – 2003
(NHTW) của các nước đang phát triển châu thì ngược lại. Năm 2004, REER bắt đầu
Á đã ứng dụng REER để ước lượng tỷ giá định giá cao hơn rất nhiều. Singapore đã
cân bằng hành vi (BEER) và mức sai lệch sử dụng phương pháp tiếp cận BEER trong
tỷ giá dựa trên việc đo lường các biến số công tác điều hành tỷ giá dựa trên nghiên
ảnh hưởng đến REER trong ngắn và dài cứu thực nghiệm của MacDonald (2000).
hạn. Chẳng hạn tại NHTW Trung Quốc, Nghiên cứu này đã thực hiện việc đánh giá
nghiên cứu về BEER đã được tham khảo REER và ước lượng tỷ giá cân bằng của
ứng dụng vào trong công tác điều hành tỷ Singapore trong giai đoạn từ quý 1/1983
giá. Theo đó, 5 biến cơ bản thường được đến quý 2/2003. Ngoài 5 biến cơ bản
sử dụng trong mô hình đánh giá BEER là thường được sử dụng trong mô hình đánh
tài sản nước ngoài ròng (NFA), chênh lệch giá BEER là NFA, PROD, chi tiêu chính
năng lực sản xuất (PROD), chi tiêu chính phủ, độ mở của các chính sách thương mại
phủ, độ mở của các chính sách thương và TOT thì nghiên cứu này đưa thêm biến
mại (OPEN) và giá tương đối xuất nhập chênh lệch sản lượng và giá tài sản vào mô
khẩu (TOT) nhằm ước lượng tỷ giá hối hình. Kết quả cho thấy, xét về tổng thể,
đoái cân bằng. Các biến khác như giá tài REER ở Singapore có xu hướng biểu thị
sản, chênh lệch sản lượng có thể được đưa giá trị thấp hơn so với giá trị thực giai đoạn
vào ở một số nước tuỳ thuộc vào tầm quan sau năm 1998 nhưng không có quan sát nào
trọng của các biến này trong việc xác định về mức độ chênh lệch được tìm thấy. Tại
tỷ giá thực. Tại Hồng Kông, Trung Quốc, Thái Lan, Jongwanich (2009) áp dụng cách
Zhang (2002) đã ước lượng BEER dựa vào tiếp cận BEER để xác định tỷ giá cân bằng
REER trong giai đoạn 1984- 1988 bằng từ 1997 đến 2000. Biến số kinh tế dòng vốn
bốn đặc tính cơ bản của nền kinh tế, bao vào (phân tách thành danh mục đầu tư và
gồm: TOT, chênh lệch về nguồn lực (xuất, FDI) cùng với các biến số kinh tế cơ bản đã
nhập khẩu/GDP), đầu tư tư nhân và độ mở được sử dụng trong mô hình. Nghiên cứu
thương mại. Giai đoạn từ quý 3/1993 đến đã chỉ ra trong suốt giai đoạn 1984- 1985
quý 2/1995, REER được đánh giá cao so và 1990- 1996, REER định giá cao hơn giá
với giá trị thực và mức chênh lệch cao nhất trị thực. Trước khi xảy ra khủng hoảng tiền
là 20% vào quý 1/1994. 6 tháng cuối năm tệ, năm 1996, REER được quan sát cao hơn
1995, đồng tiền có xu hướng điều chỉnh về giá trị thực là 12%.

4 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

Ngoài ra, Chinn (2005) đã chỉ ra nhiều đoạn 2000 – 2019, tính toán REER, đánh
trường hợp trong đó REER có thể được sử giá vai trò và sự cần thiết của việc ứng dụng
dụng cho nhiều vấn đề khác nhau trong các REER đối với công tác điều hành tỷ giá của
chính sách ổn định kinh tế vĩ mô. Cụ thể, Việt Nam.
tác giả đã chỉ ra rằng những chỉ số này có Cụ thể, tác giả sử dụng dữ liệu từ Website
thể được sử dụng làm: (i) một nhân tố quyết của NHNN để phân tích thực trạng công
định xem khủng hoảng tiền tệ có xảy ra hay tác điều hành tỷ giá của Việt Nam; để tính
không như trong trường hợp khủng hoảng toán REER, tác giả sử dụng dữ liệu tỷ trọng
tài chính Đông Á năm 1997; (ii) một biến thương mại được lấy từ nguồn Direction of
phụ thuộc phản ánh sự thay đổi trong năng Trade Statistics (DOT) của IMF; dữ liệu tỷ
suất lao động (Hsieh, 1982; De Gregorio giá song phương với đồng USD, chỉ số giá
và Worf, 1994; Chinn, 2000); (iii) một biến tiêu dùng của Việt Nam và các quốc gia đối
độc lập giải thích thâm hụt thương mại của tác được lấy từ nguồn International Financial
một nước (trường hợp thâm hụt thương mại Statistics (IFS)/IMF. Phần xử lý dữ liệu chi
của Mỹ); và (iv) một chỉ số xác định khả tiết được tác giả trình bày tại mục 4.2.
năng phá giá cạnh tranh giữa các đồng tiền
(trường hợp khu vực các nước thuộc Thái 4. Kết quả và thảo luận
Bình Dương, Chinn, 2005).
Trong khi đó, Soutar và Santoya (2011) 4.1. Vài nét về điều hành tỷ giá của Việt
khẳng định REER là một nhân tố quan trọng Nam giai đoạn 2000- 2020
trong việc đo lường năng lực cạnh tranh toàn
cầu của một quốc gia do sự ảnh hưởng đáng Từ tháng 2/1999, với việc ban hành Quyết
kể của nó đến kim ngạch xuất khẩu, cải thiện định số 64/1999/QĐ/NHNN và 65/1999/
cán cân thanh toán và tăng trường kinh tế QĐ/NHNN, NHNN đã thay đổi cơ chế xác
trong dài hạn. Nghiên cứu của nhóm các nhà định tỷ giá tại Việt Nam thông qua việc cho
nghiên cứu ở Jordan năm 2013 về tác động phép các NHTM xác định tỷ giá giao dịch
của REER đối với nền kinh tế, Jordan đã đưa hàng ngày dựa trên tỷ giá bình quân liên
ra lời khuyên về hai chính sách Jordan nên ngân hàng do NHNN công bố vào đầu ngày
áp dụng: (1) sử dụng chính sách REER như và biên độ dao động áp dụng cho từng thời
là một trong những chính sách điều chỉnh kỳ. Theo đó, giai đoạn 2000 – 2015, cơ chế
nền kinh tế vĩ mô; (2) Jordan phải tập trung điều hành tỷ giá này đã được áp dụng. Cơ
nghiên cứu nguồn cung tiền (M1) như một chế xác định tỷ giá mới phần nào đã đem
biến tích cực trong chính sách tiền tệ Jordan. lại tính linh hoạt cho tỷ giá thị trường, phản
ánh được cung cầu ngoại tệ nhờ vào: (i) Tỷ
3. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu giá NHNN công bố là tỷ giá giao dịch bình
quân giữa các NHTM ngày hôm trước và
Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng (ii) biên độ dao động tỷ giá sẽ cho phép
hợp, phân tích dữ liệu của IMF, NHNN và tỷ giá bình quân liên ngân hàng dần tự
Tổng cục Thống kê (GSO) theo chuỗi thời điều chỉnh cho phù hợp với cung cầu của
gian quý hoặc năm; phương pháp thống thị trường. Từ năm 2016- 2020, NHNN đã
kê số liệu; phương pháp lịch sử và logic; chuyển sang cơ chế điều hành mới- tỷ giá
phương pháp mô hình hóa (mô hình kinh tế trung tâm. Trong kỳ nghiên cứu chính sách
lượng toàn cầu NIGEM) để đánh giá thực tỷ giá giai đoạn 2000- 2020, tác giả chia
trạng của công tác điều hành tỷ giá giai thành các giai đoạn như sau: (i) Giai đoạn

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 5

từ 2000- 2014; (ii) Năm 2015 và (iii) Giai khác nhau: ± 0,25% (từ 01/7/2002 đến
đoạn 2016- 2020. 31/12/2006); ± 0,5% vào năm 2007; lên ±
+ Giai đoạn 2000- 2014: Trong giai đoạn 1% từ 10/3/2008; sau đó tiếp tục từ ± 2%
này, Việt Nam đã có nhiều điều chỉnh trong lên mức ± 3% vào cuối năm 2008 và thu
cơ chế tỷ giá nhằm phản ánh được cung cầu hẹp biên độ dao động từ 3% xuống còn 1%
của thị trường. Tuy nhiên về cơ bản chế độ từ năm 2014.
tỷ giá của Việt Nam vẫn là chế độ neo tỷ + Năm 2015: Năm 2015, được coi là một
giá vào đồng USD với nhiều lần điều chỉnh năm đầy biến động, nhiều thách thức trong
tỷ giá chính thức hoặc điều chỉnh biên độ. chính sách tiền tệ và chính sách tỉ giá của
NHNN là cơ quan công bố tỷ giá VND/ NHNN trước bối cảnh biến động mạnh của
USD. Căn cứ vào tỷ giá quốc tế giữa USD thị trường tài chính tiền tệ quốc tế. Đây
và các ngoại tệ khác, các ngân hàng thương cũng là năm được coi là bước ngoặt trong
mại (NHTM) sẽ xác lập tỷ giá giữa ngoại công tác điều hành tỷ giá của Việt Nam với
tệ đó với đồng USD. Cụ thể, có thể thấy sự ra đời của cơ chế điều hành tỷ giá mới-
trong suốt giai đoạn này, tỷ giá chính thức tỷ giá trung tâm.
được 3 lần điều chỉnh nâng lên từ mức Trước những biến động của thị trường tài
14.000 VND/USD năm 2001 lên mức chính tiền tệ thế giới và trong nước, trên thế
16.100 VND/USD vào năm 2007, 20.693 giới, đồng USD liên tục lên giá do kỳ vọng
VND/USD năm 2011 (VND được phá giá Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) điều chỉnh
9,3%, cao nhất từ trước đến nay) và sau đó tăng lãi suất và Trung Quốc giảm mạnh tỷ
tiếp tục được nâng lên 1%, ở mức 21.246 giá đồng Nhân dân tệ, kéo theo làn sóng
VND/USD vào năm 2014 do các biến động giảm giá mạnh của các đồng tiền của các
từ tình hình kinh tế thế giới và trong nước đối tác thương mại chính của Việt Nam.
(đặc biệt là ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng Trong khi đó, ở trong nước, việc huy động
tài chính thế giới năm 2008) làm giá vàng trái phiếu Chính phủ (TPCP) để bù đắp
và giá ngoại tệ tăng, từ đó khiến đồng nội thâm hụt ngân sách không thành công đã
tệ mất giá. Biên độ tỷ giá tại các NHTM đẩy lãi suất TPCP tăng cao, tạo áp lực kép
cũng được nhiều lần điều chỉnh ở các mức lên thị trường tiền tệ, dư thừa thanh khoản

Hình 1. Diễn biến tỷ giá hối đoái của Việt Nam giai đoạn 2012-2014
Nguồn: NHNN, VCB

6 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

trong ngắn hạn trong khi lãi suất tăng cao những đợt thay đổi lớn 2-3% như thời gian
trong dài hạn, qua đó gián tiếp cản trở mục trước, mà sẽ chuyển sang thay đổi dần dần.
tiêu tiếp tục giảm lãi suất cho vay và ổn + Giai đoạn 2016- 2020: Cơ chế điều hành
định tỷ giá. Tháng 8/2015, ngay sau khi tỷ giá trung tâm chính thức được áp dụng
NHTW Trung Quốc phá giá đồng NDT, trong giai đoạn này đã khiến tỷ giá VND khá
NHNN đã 4 lần điều chỉnh tỷ giá bình quân ổn định, ít chịu áp lực mất giá như năm 2015.
liên ngân hàng, đồng thời 02 lần thực hiện Cụ thể, tỷ giá trung tâm cuối năm 2016 chỉ
tăng biên độ tỷ giá của các NHTM so với tỷ tăng 1,18% so với đầu năm 2016, ở ngưỡng
giá bình quân liên ngân hàng. 22.154 VND/USD. Đồng thời, biên độ dao
Những biến động lớn của thị trường tài động cũng chỉ dưới ± 1,5% trong suốt năm
chính tiền tệ thế giới đã tác động xấu đến 2016. Trong khi đó, tỷ giá bán ra niêm yết tại
giá trị của VND trong năm 2015, tuy nhiên Vietcombank chỉ tăng 0,55%, với mức dao
những biến động này đã không được dự động ± 2,54%. Năm 2017, tỷ giá VND cũng
báo một cách đầy đủ và chính xác để tạo khá ổn định với tỷ giá trung tâm  đã được
sự chủ động trong chính sách tỷ giá. Kết điều chỉnh tăng tổng cộng 267 đồng, tương
quả là cam kết tỷ giá của NHNN đã không đương 1,2% trong khi tỷ giá USD niêm yết
được giữ vững, gây nên những biến động bán ra tại các NHTM được điều chỉnh giảm
bất ngờ trên thị trường ngoại tệ, ảnh hưởng nhẹ khoảng 0,24%.
xấu đến hoạt động kinh doanh của doanh Tuy nhiên, từ năm 2018, trước những biến
nghiệp, làm giảm niềm tin của thị trường động của tình hình kinh tế thế giới, trong
đối với chính sách của NHNN. đó đáng kể là ảnh hưởng của chiến tranh
Trong bối cảnh đó, ngày 31/12/2015, thương mại gây ra sự sụt giá của một loạt
NHNN đã ban hành Quyết định số 2730/ các đồng tiền, dẫn đến nhiều nền kinh tế
QĐ-NHNN về cách điều hành tỷ giá mới- chuyển sang chính sách tiền tệ thắt chặt.
tỷ giá trung tâm. Cơ chế này vẫn giữ biên Tỷ giá VND của Việt Nam cũng gặp nhiều
độ giao dịch ở mức ± 3% và đã bắt đầu thực biến động. Biên độ dao động của tỷ giá
hiện từ ngày 04/01/2016. trung tâm và tỷ giá niêm yết của ngân hàng
Cùng với tỷ giá trung tâm, cơ chế điều Vietcombank (VCB) thường xuyên ở mức
hành tỷ giá mới của NHNN còn bổ sung tối đa ± 3%. Cụ thể, tỷ giá trung tâm được
thêm công cụ phái sinh, tức là áp dụng hợp điều chỉnh nhanh chóng tính từ đầu năm
đồng kỳ hạn trong quan hệ ngoại hối giữa đến thời điểm tháng 12/2018, tăng 3%, từ
NHNN và tổ chức tín dụng (TCTD). Trong mức 21.911 đến 22.760 VND/USD để phù
quan hệ với doanh nghiệp, các TCTD cũng hợp với cung cầu thị trường, đồng VND
phải áp dụng giao dịch kỳ hạn với ngoại mất giá khoảng 3% so với đồng USD. Năm
tệ theo quy định tại Thông tư số 15/2015/ 2019, tỷ giá trung tâm tăng nhẹ ở mức
TT-NHNN có hiệu lực từ ngày 05/10/2015. 1,4%, từ mức 22.868 VND/USD lên mức
Cách thức điều hành tỷ giá mới cho phép tỷ 23.169 VND/USD. Tuy nhiên, dù đã được
giá biến động linh hoạt hàng ngày theo diễn điều chỉnh khá nhanh nhưng tỷ giá trung
biến cung cầu ngoại tệ trong nước, biến tâm đôi lúc vẫn cho thấy sự xa rời, thậm
động trên thị trường thế giới nhưng vẫn chí có lúc ngược chiều không thể hiện đúng
đảm bảo vai trò quản lý của NHNN theo nhu cầu của thị trường ngoại tệ, đặc biệt
định hướng điều hành chính sách tiền tệ. trong năm 2018. Tỷ giá niêm yết bởi VCB
Như vậy, tỷ giá sẽ thay đổi hàng ngày theo cơ khá sát với mức tỷ giá ở thị trường tự do, cụ
chế thả nổi có kiểm soát, theo đó không còn thể tăng 2,12%, tương đương tăng từ mức

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 7

22.775 đến 23.265 VND/USD từ tháng 01 giá để đưa ra kế hoạch kinh doanh phù hợp,
đến đầu tháng 12/2018, trong khi tỷ giá đặc biệt là những doanh nghiệp có tỷ lệ vay
trên thị trường tự do tăng gần 3% với mức nợ ngoại tệ cao, doanh nghiệp sản xuất kinh
22.705 VND/USD đầu tháng 01 lên 23.360 doanh phụ thuộc phần lớn vào nguyên liệu
VND/USD tháng 12/2018. Sự vận động nhập khẩu và doanh nghiệp gặp khó khăn về
còn ngược chiều nhau của tỷ giá trung tâm nguồn ngoại tệ trả nợ.
và tỷ giá niêm yết tại NHTM ít nhiều mang Nghiên cứu của Trần Thị Thu Hà (2014) sử
yếu tố chủ quan, giảm tín hiệu thị trường dụng mô hình lớp VAR đánh giá tác động
của tỷ giá trung tâm. của hội nhập kinh tế quốc tế đến thị trường
Giai đoạn từ tháng 7/2019 đến tháng tài chính Việt Nam giai đoạn 2000 – 2012
6/2020, sự chênh lệch giữa tỷ giá trung tâm đã khẳng định khi nền kinh tế Việt Nam
với tỷ giá Vietcombank và tỷ giá thị trường ngày càng hội nhập quốc tế sâu rộng (biến
tự do đã được thu hẹp đáng kể. Cụ thể, kể OPEN) thì thị trường tài chính có xu hướng
từ đầu năm 2020, tỷ giá trung tâm đã tăng cùng chiều với sự hội nhập, điều này cũng
0,4%, tỷ giá hối đoái của Vietcombank đã hàm ý rằng khi nền kinh tế Việt Nam có độ
tăng 0,2 – 0,6% và tỷ giá thị trường tự do mở tương đối lớn (mức độ hội nhập cao),
đã tăng 0,5 – 0,6%. Trong khi các đồng tiền thị trường tài chính của Việt Nam sẽ tương
khác trong khu vực có xu hướng giảm so đối nhạy cảm và dễ bị tổn thương trước các
với đồng USD, Hình 1 cho thấy đồng VND tác động của các nhân tố bên ngoài. Kết quả
cho thấy ổn định hơn nhiều (dù điều này có cũng cho thấy quá trình vận động và phát
thể làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng triển của nền kinh tế Việt Nam (thể hiện
hóa xuất khẩu Việt Nam). qua biến RGDP) cũng tác động và thúc đẩy
Tóm lại, cơ chế điều hành tỷ giá trung tâm quá trình phát triển của thị trường tài chính
của NHNN có những ưu điểm rõ rệt, được Việt Nam. Kết quả nghiên cứu ước lượng
đánh giá là giải pháp khá toàn diện, góp phần tác động đến tỷ giá cũng chỉ ra, khi nền kinh
làm giảm đáng kể tình trạng đô la hóa và tế hội nhập trong giai đoạn 2000 – 2012, tỷ
vàng hóa nền kinh tế, tác động tích cực đối giá VND/USD liên tục có xu hướng biến
với sự ổn định trên thị trường ngoại hối, góp động, thể hiện đồng VND có xu hướng bị
phần ổn định lạm phát. Tuy vậy, tỷ trọng của mất giá, với biên độ ngày càng mở rộng.
từng đồng tiền trong rổ tiền tệ để tính toán tỷ Nghiên cứu kết luận nếu NHNN không có
giá trung tâm không được công bố khiến các chính sách tiền tệ phù hợp và bản thân các
doanh nghiệp khó khăn trong việc dự báo tỷ NHTM không có các giải pháp phòng ngừa

Hình 2. Diễn biến tỷ giá hối đoái giai đoạn 2018- 2020
Nguồn: NHNN, VCB

8 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

rủi ro tỷ giá (phát triển nghiệp vụ phái sinh) Việt Nam ở thời kỳ t;
thì rủi ro trong quá trình hội nhập là rất lớn. RXit là tỷ giá hối đoái song phương danh
nghĩa của quốc gia (khu vực) j và Việt
4.2. Tính toán tỷ giá thực đa phương của Nam, đo bằng giá của 1 đơn vị tiền tệ của
Việt Nam giai đoạn 2000-2019 nước (khu vực) j tính bằng tiền đồng Việt
Nam (VND) ở thời kỳ t;
Nghiên cứu này tính toán REER ở Việt Pit và Pt là chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của
Nam giai đoạn 2000- 2019 theo công thức nước (khu vực) j và Việt Nam trong thời
của OECD (2010). Tuy nhiên, khác với một kỳ t;
số nghiên cứu đã thực hiện, trong công thức wit là tỷ trọng của đồng tiền nước j tại thời
tính REER, tác giả sẽ tính tỷ trọng thương điểm t, tương ứng với tỷ trọng thương mại
mại phân tách theo tỷ trọng theo kim ngạch của nước (hoặc khu vực) j trong tổng giá trị
xuất khẩu (KNXK), kim ngạch nhập khẩu thương mại của Việt Nam với các đối tác
(KNNK) hàng hóa và dịch vụ thay vì theo được xem xét trong thời kỳ t.
tổng KNXNK hàng hóa của Việt Nam với Ở đây wit phản ánh tầm quan trọng thương
các nước đối tác. Cụ thể, REER được tính mại tương đối của các nước đối tác j trong
bằng công thức như sau: thị trường xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa
và dịch vụ của Việt Nam. wit được tính là
trung bình trọng số giản đơn của tỷ trọng
kim ngạch XK hàng hóa và dịch vụ của
Việt Nam đến nước đối tác j trong tổng kim
trong đó: ngạch XK hàng hóa của Việt Nam, sxit; và
t là thời gian, tính theo tháng, quý hoặc tỷ trọng nhập khẩu hàng hóa từ nước đối
năm; tác j trong tổng KNNK hàng hóa của Việt
n là số lượng các đối tác thương mại chính Nam, smit.
của Việt Nam; wit = αtsxit + (1 – αt)smit
REERt tỷ giá hối đoái thực đa phương của Tầm quan trọng tương đối giữa thị trường

Accumulated Response to Cholesky One S.D. Innovations ± 2 S.E.
Accumulated Response of DLOG(EXR) to DLOG(RGDP) Accumulated Response of DLOG(EXR) to D(OPEN)
.100 .100

.075 .075

.050 .050

.025 .025

.000 .000

-.025 -.025

-.050 -.050
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Hình 3: Phản ứng của tỷ giá USD/VND đối với sự hội nhập quốc tế
Nguồn: Trần Thị Thu Hà (2014)

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 9

xuất khẩu và nhập khẩu đối với Việt Nam, toán để sử dụng cho việc theo dõi biến
αjt được xác định theo xuất khẩu của Việt động của tỷ giá hoặc tìm kiếm những kết
Nam là tỷ trọng KNXK trong tổng KNXNK nối với các biến cơ bản của nền kinh tế thì
của Việt Nam. Theo đó Σnj=1wjt = 1 REER cần được tính với tần suất dữ liệu
Tỷ giá hối đoái song phương danh nghĩa cao hơn. Việc thu thập dữ liệu với tần suất
là tỷ giá tính chéo được tính dựa trên tỷ càng cao sẽ cung cấp nhiều thông tin hơn
giá song phương của nước (khu vực) j với về sự biến động của các biến, giúp các nhà
USD và tỷ giá của VND so với USD. Một hoạch định chính sách đưa ra những quyết
sự gia tăng trong tỷ giá song phương phản định kịp thời hơn, song việc thu thập dữ
ánh sự mất giá của VND so với đồng tiền liệu với tần suất và độ chính xác càng cao
của quốc gia (khu vực) j. thì càng tốn kém. Bên cạnh đó, tần suất dữ
Do tình trạng thiếu số liệu về NEER và liệu càng cao thì nhiễu sẽ nhiều hơn và có
REER ở Việt Nam, cũng như những hạn những sai lệch không mong đợi so với xu
chế về phạm vi và tần suất số liệu sử dụng hướng bình thường. Trong trường hợp này
để tính NEER và REER trong các nghiên cần làm trơn số liệu và sử dụng tần suất
cứu hiện có, tác giả sẽ khắc phục những thấp hơn cũng có ưu điểm của nó. Ngoài ra,
hạn chế trên bằng cách tính lại các chỉ số do một số khó khăn về sự sẵn có và độ tin
này số liệu có tần suất cao hơn và/hoặc cậy của số liệu, tác giả tiến hành ước lượng
phạm vi rộng hơn. REER ở Việt Nam theo số liệu quý, từ quý
Về phạm vi các nước được sử dụng: Khi 1/2000 đến quý 4/2019.
xem xét các đối tác thương mại đưa vào để Kết quả tính toán cho thấy, xu hướng biến
xác định tỷ trọng thương mại, tổng thương động của REER được mô tả như Hình 4.
mại của các đối tác càng lớn thì càng phản Kết quả xác định REER dựa trên đánh giá
ánh chính xác REER. Tác giả đã lựa chọn sức mua thông qua chỉ số giá tiêu dùng cho
tỷ giá song phương với 32 đồng tiền của thấy nếu năm 2000 được coi là năm cơ sở
50 đối tác thương mại lớn nhất của Việt với chỉ số là 100 thì tới năm 2019, chỉ số
Nam (trong đó có 19 đối tác sử dụng đồng REER là 75,86, có nghĩa là VND có xu
tiền chung Châu Âu, đồng EUR và Trung hướng lên giá khoảng 24,14%.
Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapo, Trong giai đoạn từ năm 2000 – 2002, sức
Đài Loan, Thái Lan, Malaixia, Úc, Hồng mua đa phương của VND tương đối ổn
Công, Indonexia, Ấn Độ, Anh, Campuchia, định, sau đó có xu hướng mất giá từ năm
Philipin, Nga, Tiểu vương quốc Ả rập, Thụy 2003 – 2008, nguyên nhân xuất phát từ sự
Sỹ, Canađa, Braxin, Achentina, Ả rập Xê neo giữ danh nghĩa VND với USD trong
út, Thổ Nhĩ Kỳ, Châu Phi, Thụy Điển, Lào, khi đó đồng USD có xu hướng mất giá so
Mêxico, Niu Di lân, Israel, Đan Mạch, Chi với các đồng tiền của các đối tác thương
lê). Tỷ trọng thương mại của nhóm đối tác mại quan trọng của Việt Nam như Trung
này hàng năm đều chiếm trên 98% tổng giá Quốc, Nhật Bản… Sau năm 2008, đặc biệt
trị thương mại của Việt Nam với các nước là sau 2011, nền kinh tế Việt Nam có tỷ
trên thế giới. lệ lạm phát cao hơn so với các nước khác
Về phạm vi thời gian và tần suất số liệu: trong khu vực, trong khi đồng USD có
Chinn (2005) và UBKTQH và UNDP xu hướng lên giá với các đồng tiền mạnh
(2012) chỉ ra rằng tùy theo mục đích sử trên thế giới như Nhân dân tệ, Yên Nhật,
dụng, việc tính REER sẽ dựa vào tần suất Euro nhờ khả năng phục hồi của nền kinh
dữ liệu khác nhau. Nếu REER được tính tế Mỹ sau khủng hoảng 2008 trong bối

10 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

cảnh khủng hoảng nợ công ở
Châu Âu, nên tỷ giá REER của
Việt Nam cũng lên giá, trong khi
nếu so sánh tỷ giá song phương
của VND với USD thì VND
mất giá so với USD trong năm
2011. Như vậy, có thể thấy, sự
neo giữ VND với USD về mặt
danh nghĩa tất yếu làm giảm sức
Hình 4. Tỷ giá hối đoái hiệu quả thực của Việt Nam
cạnh tranh của hàng hóa Việt
Nguồn: Tính toán của tác giả
Nam trên thị trường quốc tế và
không cho thấy đầy đủ tín hiệu
thị trường của tỷ giá. Từ năm 2016 đến bản quyền sử dụng từ năm 2013 đến nay.
nay, sức mua đa phương của VND tương Mô hình NIGEM của NIESR chủ trì xây
đối ổn định và có xu hướng lên giá so với dựng và phát triển, là một mô hình toàn cầu
các đồng tiền khác, kể cả trong năm 2018, được hầu hết các quốc gia trong khối OECD
trong khi đó nếu so sánh với tỷ giá trung và nhiều nước ngoài khối OECD sử dụng
tâm trong khoảng thời gian này, VND vẫn và được mô hình hóa một cách riêng biệt
mất giá so với 8 đồng tiền trong giỏ tiền tệ dưới dạng một khối trong mô hình. Mô hình
trong tỷ giá trung tâm. được thiết kế theo đặc điểm kinh tế của từng
Kết quả tính toán REER cho ta thông tin đầy quốc gia của khối, theo nhóm các nước của
đủ và thực tế hơn về sức mua đa phương của khối, theo từng nước riêng biệt trong khối
đồng VND trong giai đoạn 2000 – 2019, do và chung cho cả thế giới. Mô hình NIGEM
đó sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cụ cũng bao hàm một số mô hình con, riêng
thể trong việc phân tích, ra quyết định, đánh biệt cho các nước ngoài khối OECD như
giá các biện pháp chính sách kinh tế vĩ mô các nước BRICS, Indonesia, Singapore,…
và các chính sách liên quan đến tỷ giá. và Việt Nam.
Block Vietnam trong mô hình NIGEM
4.3. Mô phỏng so sánh tác động của tỷ giá hối được các chuyên gia của NIESR và Trung
đoái thực đa phương và tỷ giá song phương tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế – xã hội
quốc gia phát triển với phiên bản đầu tiên
Trên cơ sở tính toán REER, nghiên cứu thực được hoàn thành trong tháng 5/2013. Phần
hiện mô phỏng tác động của việc tăng 1% còn lại của thế giới được mô hình hóa theo
REER và tỷ giá song phương VND/USD các nhóm khu vực, cũng như các nền kinh
trong năm 2020 đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ tế khác. Nhìn chung, tất cả các mô hình
mô đồng thời mô phỏng tác động của một riêng cho các nước hay khu vực đều bao
biến động tài chính trên thế giới (Mỹ tăng gồm các khối chính sau: khối các thành
lãi suất cơ bản) đến REER và tỷ giá VND/ phần cầu nội địa, thường gọi là cầu nội địa;
USD thông qua việc sử dụng mô hình kinh khối xuất nhập khẩu hay còn gọi là khối cầu
tế lượng toàn cầu (NIGEM) – mô hình được bên ngoài; khối cung bao gồm sản lượng,
xây dựng và phát triển bởi Viện Nghiên cứu chi phí và giá cả; khối tài khoản vãng lai
kinh tế xã hội của Anh (NISER) và được và tài sản ròng nước ngoài. Với chức năng
Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã thực hiện các mô phỏng, dự báo tác động
hội quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) mua từ các biến động kinh tế thế giới đến Việt

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 11

Nam và các chính sách đến các
chỉ tiêu kinh tế vĩ mô của Việt
Nam, mô hình này đang được
sử dụng trong rất nhiều các báo
cáo định kỳ và đột xuất của Bộ
Kế hoạch đầu tư trình Chính
phủ.
Mô phỏng 1: Tăng tỷ giá song
Hình 5. Tác động của việc tăng 1% tỷ giá song
phương VND/USD và REER
phương VND/USD và tỷ giá thực đa phương đến tăng
1%
trưởng kinh tế Việt Nam
Theo nguyên lý lý thuyết, đối
Nguồn: Tính toán của tác giả dựa trên mô hình NIGEM
với tỷ giá song phương, khi tỷ
giá tăng thì hàng hóa xuất khẩu
trong nước sẽ đắt hơn hàng hóa nước ngoài USD 1% trong năm 2020) đến REER và
khiến xuất khẩu giảm, từ đó khiến GDP tỷ giá song phương cũng cho thấy việc sử
giảm theo nhưng đối với trường hợp REER dụng REER sẽ là cơ sở tham khảo quan
thì việc tăng REER lại có tác động tích cực trọng trong điều hành tỷ giá và chính sách
đến xuất khẩu và GDP. Kết quả chạy mô kinh tế vĩ mô. Cụ thể, về mặt nguyên lý lý
phỏng tác động của việc tăng tỷ giá song thuyết khi xem xét tỷ giá song phương, ví
phương VND/USD và REER trên cơ sở mô dụ VND/USD thì khi Fed nâng lãi suất sẽ
hình NIGEM (Hình 5) cũng cho thấy nếu khiến đồng USD tăng giá và tỷ giá VND/
tăng 1% REER có thể khiến GDP của Việt USD sẽ tăng do đồng VND mất giá tương
Nam tăng lên 0,04%. Điều này cho thấy đối so với đồng USD. Tuy nhiên, nếu xét
việc chỉ sử dụng tỷ giá song phương để đưa theo REER thì đồng VND lại tăng giá.
ra quyết sách điều hành chính sách tỷ giá là Kết quả mô phỏng cho thấy REER là cơ
chưa đủ. Kết quả này cũng đã được minh sở tham khảo hữu ích, nếu chỉ dùng tỷ giá
chứng qua một số nghiên cứu thực nghiệm song phương giữa VND và USD thì chưa
nghiên cứu cho Việt Nam như Nguyễn đủ để có thể đưa ra những quyết sách trong
Thanh Bình, Hồ Lê Nguyệt Cầm, Đỗ Trịnh điều hành kinh tế vĩ mô nói chung và chính
Quỳnh Như (2019)3, theo đó kết luận tồn sách tỷ giá nói riêng, đặc biệt trong bối
tại mối quan hệ dương giữa REER và tốc cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập ngày
độ tăng GDP ở các nước đang phát triển, càng sâu rộng.
trong đó có Việt Nam, cụ thể REER gia
tăng 1% sẽ có tác động tích cực làm tăng 5. Kết luận và khuyến nghị
trưởng GDP của 5 quốc gia tăng 16,2%.
Mô phỏng 2: Đánh giá tác động của cú sốc Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng điều hành
Mỹ tăng lãi suất đến tỷ giá song phương và tỷ giá hối đoái của Việt Nam giai đoạn
REER 2000-2019, dựa vào việc tính toán REER
Trên cơ sở sử dụng mô hình NIGEM đánh của Việt Nam, phân tích vai trò của REER
giá tác động của một biến động tài chính qua các nghiên cứu thực nghiệm, thực hiện
thế giới (Mỹ tăng lãi suất cơ bản đồng mô phỏng tác động của REER và tỷ giá
song phương VND/USD đến các biến số
3
“Tác động của tỷ giá hối đoái đến tăng trưởng kinh kinh tế vĩ mô và ảnh hưởng của biến số vĩ
tế – Từ trường hợp các quốc gia ASEAN” – Trường Đại mô đến 2 loại tỷ giá trên ở Việt Nam, có
học Văn Lang (11/2019).

12 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021

hay quá thấp để làm cơ
sở để điều chỉnh tỷ giá là
phá giá hay nâng giá đồng
tiền. Điều này có ý nghĩa
và vai trò quan trọng
trong công tác hoạch
định chính sách kinh tế
vĩ mô nói chung và chính
sách tài khóa, tiền tệ cũng
như chính sách tỷ giá của
Việt Nam nói riêng, giúp
Hình 6. Tác động của việc Mỹ tăng lãi suất đến tỷ giá song Chính phủ và hệ thống
phương VND/USD và tỷ giá thực đa phương các Ngân hàng Việt Nam
Nguồn: Tính toán của tác giả dựa trên mô hình NIGEM có được những thông tin
quan trọng về hiện trạng
thể thấy: cũng như tương lai tiền đồng.
– Chính sách điều hành tỷ giá đóng vai trò – Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ
vô cùng quan trọng trong điều hành kinh tế quan quản lý nhà nước, cơ quan thống kê
vĩ mô. Nhìn từ kinh nghiệm các nước, Việt trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu về thông
Nam chưa thể thả nổi hoàn toàn nhằm tránh tin kinh tế – xã hội một cách chuyên nghiệp,
việc VND mất giá quá lớn, ảnh hưởng đến cập nhật và tin cậy để có nguồn thông tin
sự ổn định của nền kinh tế. Việc lựa chọn tốt hỗ trợ cho công tác tính toán và dự báo
neo tỷ giá VND theo một rổ tiền tệ là cần tỷ giá hối đoái.
thiết và phù hợp. Trên thực tế, NHNN đã Nghiên cứu này dừng lại ở việc xem xét
công bố áp dụng chế độ tỷ giá này được vai trò của REER trong công tác điều hành
gần 5 năm. Trong bối cảnh Việt Nam hội tỷ giá. Việc sử dụng mô hình kinh tế lượng
nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế NIGEM để so sánh tỷ giá song phương và
thế giới, cần tham khảo ứng dụng các công REER cũng chỉ phản ánh được một phần
cụ khác như REER, gắn với việc sử dụng biến động của tỷ giá (do Việt Nam đang sử
nhiều đồng tiền hơn trong rổ tiền tệ tham dụng cơ chế tỷ giá trung tâm gồm 8 đồng
chiếu và nhiều đối tác thương mại hơn, từ tiền), mặc dù đồng USD chiếm cấu phần và
đó có thêm thông tin để thực hiện điều hành có ảnh hưởng lớn nhất khiến có quan điểm
tỷ giá chủ động, hiệu quả và phù hợp với cho rằng VND vẫn chủ yếu neo với đồng
xu thế. USD. Nghiên cứu có ý nghĩa là tiền đề cho
– Ứng dụng thêm REER để ước tính tỷ giá nghiên cứu tiếp theo về tỷ giá cân bằng, sai
cân bằng và sai lệch tỷ giá- phản ánh đồng lệch tỷ giá và đánh giá các tác động của sai
tiền đang xem xét được định giá quá cao lệch tỷ giá đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô

Tài liệu tham khảo
Cheng, F., and D. Orden. (2005). Exchange rate misalignment and its effects on agricultural producer support
estimates: Empirical evidence from India and China. MTID Discussion Paper 81. Washington, D.C.:
International Food Policy Research Institute.
Chinn, M.D, (2002), “The Measurement of Real Effective Exchange Rate: A survey and Applications to East Asia” ,
University of California, Santa Cruz.
De Gregorio và Worf (1994), “Terms of Trade, Productivity, and the Real Exchange Rate”.

Số 224+225- Tháng 1&2. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 13

Jongwanich, Juthathip (2009), “Equilibrium Real Exchange rate,củaMisalignment,
Việt Namand ■ Export Performance in
Developing Asia” , ADB Economics Working Paper Series, N0. 151.
Hsieh, D. (1982), “The Determination of the Real Exchange Rate: The Productivity Approach”, Journal of
International Economics, Vol.12,pp.335-362. .
Hsieh, D. (1982), “The Determination of the Real Exchange Rate: The Productivity Approach”, Journal of
International Economics, Vol.12,pp.335-362.
Nguyen Tran Phuc and Nguyen Duc-Tho (2009), “Exchange Rate Policy in Vietnam, 1985–2008”, https://www.
researchgate.net/journal/0217-4472_Asean_Economic_Bulletin
Nguyễn Thanh Bình, Hồ Lê Nguyệt Cầm, Đỗ Trịnh Quỳnh Như (2019) “Tác động của tỷ giá hối đoái đến tăng trưởng
kinh tế – Từ trường hợp các quốc gia ASEAN”, Tạp chí Tài chính.
MacDonald, R., (2000), “Concepts to calculate equilibrium exchange rates: An overview”, Discussion paper 3/00,
Deutsche Bunndesbank
Soutar và Santoya (2011), “Estimating the Real Effective Exchange Rate (REER) for Belize”, Research Department,
Central Bank of Belize.
Trần Thị Thu Hà (2014). “Ứng dụng mô hình lớp VAR trong phân tích, đánh giá tác động của hội nhập kinh tế quốc tế
đến quy mô và rủi ro của thị trường tài chính Việt Nam giai đoạn 2000-2012”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp
Bộ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Trần Thị Thanh Huyền (2018) “Chính sách tỷ giá hối đoái trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế”, Luận án
tiến sỹ, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà nội.
Ray Barrell, Amanda Choy, Dawn Holland and Rebecca Rile, 1/2005. The Sterling Effective Exchange Rate and other
Measures of UN Competitiveness. National Institute Economic Review.
UBKTQH và UNDP tại Việt Nam (2012), Tỷ giá hối đoái giai đoạn 2000-2011: Mức độ sai lệch và tác động đối với
xuất khẩu. Nhà xuất bản Tri thức.
Nguyen Thi Thu Hang (2011), “Exchange Rate Policy in Vietnam 2000-2011: Determination, Misallignment, Impact
on Exports and Policy Dimension,” Report RS-01 Economic Committee of Vietnam National Assembly and
UNDP Vietnam
Zhang, X. (2002). Equilibrium and misalignment: An assessment of the RMB exchange rate from 1978 to 1999.
Stanford University Working Paper 127. Stanford, Calif.
Các nguồn dữ liệu từ Direction of Trade Statistics (DOT); International Financial Statistics (IFS) của Quỹ Tiền tệ
Quốc tế IMF.
Số liệu Niên giám thống kê 2020 của Tổng cục Thống kê (GSO).

14 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 224+225- Tháng 1&2. 2021