[Download] Tải Giáo trình Kế toán quản trị – Tải về File Word, PDF

KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
(Giáo trình lưu hành nội bộ)

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ ……………………………………………………………. 3

1.1/ Khái niệm kế toán quản trị ……………………………………………………………………………………………. 3

1.2/ So sánh kế toán quản trị và kế toán tài chính ……………………………………………………………………. 4

1.3/ Các phương pháp nghiệp vụ cơ sở dùng trong kế toán quản trị…………………………………………… 4

Chương 2………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

CHI PHÍ VÀ PHÂN LOẠI CHI PHÍ ………………………………………………………………………………………… 6

2.1/ Phân loại chi phí …………………………………………………………………………………………………………. 6

2.2/ Báo cáo kết quả kinh doanh …………………………………………………………………………………………. 15

Chương 3 PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ CHI PHÍ – KHỐI LƯỢNG – LỢI NHUẬN (CVP) ……….. 18

3.2/ Một số ứng dụng ………………………………………………………………………………………………………… 25

3.3/Phân tích điểm hòa vốn ………………………………………………………………………………………………… 28

Chương 4…………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

CHI PHÍ TIÊU CHUẨN VÀ DỰ TOÁN SẢN XUẤT KINH DOANH ………………………………………. 31

4.1/ Chi phí tiêu chuẩn ………………………………………………………………………………………………………. 31

4.2 Khái quát về dự toán ……………………………………………………………………………………………………. 35

Chương 5…………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

ĐÁNH GIÁ HOÀN VỐN VÀ ĐỊNH GIÁ BÁN SẢN PHẨM …………………………………………………… 49

5.1/ Đánh giá hoàn vốn ……………………………………………………………………………………………………… 49

5.2/ Định giá bán sản phẩm………………………………………………………………………………………………… 49

PHẦN BÀI TẬP ………………………………………………………………………………………………………………….. 53

2

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ

1.1/ Khái niệm kế toán quản trị
1.1.1/ Khái niệm
Kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế,
tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế tài chính trong nội bộ đơn vị kế
toán. (Luật kế toán, 03/2003/QH)
Về bản chất, kế toán quản trị có thể hiểu như sau:
– Kế toán quản trị không chỉ thu thập, xử lý, cung cấp thông tin về các nghiệp
vụ kinh tế đã hoàn thành, đã ghi chép thành hệ thống hóa trên sổ kế toán mà
còn xử lý và cung cấp thông tin phục vụ cho việc ra quyết định quản trị.
– Kế toán quản trị chỉ cung cấp thông tin về hoạt động kinh tế tài chính trong
phạm vi yêu cầu quản lý kinh tế của doanh nghiệp.
– Kế toan quản trị là một bộ phân của công tác kế toán.
1.1.2/ Chức năng của kế toán quản trị
Chức năng phân tích
Chức năng này được định hướng vào việc tính toán, phân tích chi phí, kết quả
và các mối quan hệ giữa chúng.
Chức năng hoạch định
Mọi hoạt động của doanh nghiệp đều được tiến hành theo các chương trình
định trước trong kế hoạch dài hạn, kế hoạch hàng năm, kế hoạch tác nghiệp.
Kế hoạch phải được xây dụng trên căn cứ khoa học, trong đó phân tích thông tin của
quá trình tuần hoàn và chu chuyển vốn là quan trọng. Vậy kế toán quản trị phải được
tổ chức để thu thập những thông tin phục vụ cho mục đích này.
Chức năng kiểm tra
Kế toán quản trị đóng vai trò kiểm soát hoạt động kinh doanh từ trước, trong và
sau quá trình hoạt động kinh doanh phát sinh.
Việc kiểm soát của kế toán quản trị được thực hiện chủ yếu thông qua hệ thống
kiểm soát nội bộ và qui chế quản lý nội bộ của doanh nghiệp. Mặt khác việc kiểm soát
còn được tiến hành thường xuyên thông qua phương thức sau:

3

1.2/ So sánh kế toán quản trị và kế toán tài chính
1.2.1/ Giống nhau
– Có cùng đối tượng nghiên cứu: là các hoạt động kinh tế tài chính diễn ra trong quá
trình kinh doanh của doanh nghiệp
– Dựa trên hệ thống ghi chép ban đầu của kế toán
– Đều thể hiện trách nhiệm của người quản lý: kế toán quản trị thể hiện trách nhiệm
của từng bộ phận trong doanh nghiệp.
1.2.2/ Khác nhau
Nội dung Kế toán quản trị Kế toán tài chính
Đối tượng sử dụng thông Nhà quản trị bên trong Đối tượng bên ngoài là chủ
tin doanh nghiệp yếu
Đặc điểm thông tin Hướng về tương lai Phản ánh quá khứ
Linh hoạt Tuân thủ nguyên tắc
Biểu hiện cả 3 loại thước Biểu hiện chủ yếu là thước
đo đo giá trị
Yêu cầu thông tin Kịp thời cao hơn chính xác Chính xác cao, khách quan

Phạm vi cung cấp thông tin Từng bộ phân Toàn doanh nghiệp
Các loại báo cáo Báo cáo đặc biệt BCTC nhà nước quy định
Kỳ lập báo cáo Thường xuyên, khi có yêu Định kỳ
cầu
Tính pháp lệnh Không có Tuân thủ theo luật kế toán

1.3/ Các phương pháp nghiệp vụ cơ sở dùng trong kế toán quản trị
1.3.1/ Thiết kế thông tin thành dạng so sánh được
Với các số liệu thu thập được, kế toán quản trị sẽ phân tích chúng thành dạng
so sánh được nhằm phục vụ tối ưu cho việc ra quyết định.

4

5

CHI PHÍ VÀ PHÂN LOẠI CHI PHÍ

2.1/ Phân loại chi phí
2.1.1/ Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động
– Căn cứ để phân loại: căn cứ vào mục đích của chi phí để thực hiện các chức năng
trong kinh doanh
– Phân loại
Gồm hai loại:
– Chi phí sản xuất
– Chi phí ngoài sản xuất

Chi phí

Chi phí sản Chi phí ngoài
xuất sản xuất

Chi phí Chi phí Chi phí Chi phí chi phí
nguyên nhân sản xuất quản lý bán
vật liệu công chung doanh hàng
trực trực nghiệp
tiếp tiếp

– Công dụng
Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động cung cấp thông tin để:
– Kiểm soát thực hiện chi phí theo định mức
– Tính giá thành sản phẩm
– Định mức chi phí, xác định giá thành định mức

6

– Công dụng
Phân loại chi phí theo mối quan hệ với thời kỳ xác định lợi nhuận để xác định
đúng phí tổn trong kỳ để xác định hiệu quả kinh doanh

7

Chi phí sản phẩm Chi phí thời kỳ

Chi phí Chi phí Chi phí Chi phí Chi phí
nguyên nhân sản xuất quản lý bán hàng
vật liệu công trực chung doanh
trực tiếp tiếp nghiệp

Giá trị sản phẩm

Giá vốn hàng Chi phí trong
bán trong kỳ kỳ

2.1.3/ Phân loại theo mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí và khả năng quy nạp
vào chi phí

– Phân loại

* Chi phí trực tiếp

Là khoản chi phí liên quan trực tiếp đến việc tạo ra một đối tượng (sản phẩm,
lao vụ, dịch vụ)

Chi phí trực tiếp khi phát sinh được tính ngay cho đối tượng liên quan.

* Chi phí gián tiếp

Là chi phí có liên quan đến nhiều đối tượng.

– Công dụng.

8

2.1.4/ Phân loại theo cách ứng xử của chi phí.

ứng xử của chi phí là chi phí sẽ thay đổi như thế nào khi thay đổi mức độ hoạt
động.

Căn cứ để phân loại là căn cứ vào mối quan hệ của sự biến đổi chi phí với sự
biến đổi của mức độ hoạt động.

Theo cách phân loại này, chi phí chia thành 3 loại:

+ Chi phí khả biến (Biến phí)

+ Chi phí bất biến (Định phí)

+ Chi phí hỗn hợp

Chi phí khả biến

Là những chi phí mà giá trị của nó sẽ tăng giảm theo sự tăng giảm với mức độ
hoạt động.

Chi phí khả biến chỉ phát sinh khi có hoạt động.

a) Chi phí khả biến tuyến tính (biến phí thực thụ)

Là chi phí khả biến có sự biến động cùng tỷ lệ với mức độ hoạt động.

Ví dụ: Chi phí NVL trực tiếp, Chi phí giá vốn hàng bán, chi phí bao bì đóng
gói.

Y= ax

9

b) Chi phí khả biến cấp bậc

Là chi phí khả biến không biến động liên tục với sự biến đổi của mức độ hoạt
động. Sự hoạt động phải đạt mức độ nào đó mới dẫn đến sự biến đổi về chi phí.

Ví dụ: lương phải trả cho nhân viên bảo trì máy móc .

Chi phí

Mức độ hoạt động

Đường biểu diễn chi phí khả biến cấp bậc

c) Chi phí khả biến phi tuyến tính

Là những khoản chi phí khả biến không có mối quan hệ tuyến tính với mức độ
hoạt động. Đường biểu diễn của nó là những đường cong phức tạp.

* Chi phí bất biến

Là những chi phí mà tổng số của nó không thay đổi khi mức độ hoạt động thay
đổi.

Ví dụ: chi phí thuê mặt bằng hàng năm.

Vì tổng số không thay đổi nên khi mức độ hoạt động tăng dần thì chi phí bất
biến tính trên một đơn vị hoạt động sẽ giảm đi.

* Chi phí bất biến bắt buộc

10

Ví dụ: chi phí khấu hao, chi phí nhân viên quản lý cấp cao trả cố định, chi phí
điện thắp sang cho bảo vệ

Chi phí này có đặc điểm:

– Có tính chất lâu dài

– Không thể giảm đến 0

* Chi phí bất biến không bắt buộc

Là những chi phí bất biến có thể có thể thay đổi trong từng kỳ kế toán.

Ví dụ: chi phí quảng cáo, chi phí đào tạo, …

Chi phí này có đặc điểm:

– Có tính chất ngắn hạn

– Có thể cắt giảm khi cần thiết

Chi phí hỗn hợp

Chi phí hỗn hợp là chi phí mà thành phần của nó bao gồm cả yếu tố bất biến và
cả yếu tố khả biến.

Phần bất biến của chi phí hỗn hợp thường phản ánh chi phí căn bản, tối thiểu để
duy trì hoạt động. Phần khả biến thường phản ánh chi phí thực tế hoặc chi phí sử dụng
quá định mức.

Chi phí hỗn hợp được trình bày dưới dạng phương trinh:

y = ax + b

trong đó:

+ y: chi phí hỗn hợp

+ a: biến phí đơn vị hoạt động

+x: số lượng đơn vị hoạt động

+b: tổng định phí

Có 3 phương pháp phân tích chi phí hỗn hợp để xác định a và b:

– Phương pháp cực đại – cực tiểu

– Phương pháp đồ thị phân tán

11

a) Phương pháp cực đại – cực tiểu

(Tìm a và b bằng cách viết phương trình đường thẳng đi qua 2 điểm mà tại đó
đạt x nhỏ nhất và x lớn nhất)

* Xác định biến phí hoạt động đơn vị (a)

Chi phí khả CP ở mức hoạt động cao nhất – CP ở mức hoạt động thấp nhất

biến đơn vị = ——————————————————————————————-
hoạt động Mức độ hoạt động cao nhất – Mức độ hoạt động cao nhất

* Xác định định phí (b)

Định phí = Tổng CP ở mức cao (thấp) nhất – (Mức khối lượng cao(thấp) nhất * Biến phí đơn vị

Ví dụ

Tại DN Q có tài liệu về chi phí năng lượng của một phân xưởng sản xuất như sau:

Tháng Công suật hoạt động (h) Chi phí (đồng)

1 100 150.000

2 120 160.000

3 105 152.500

Áp dụng phương pháp cực đại cực tiểu (chênh lệch) ta có:

160.000 – 150.000

a = ——————————- = 500đ/h

120 – 100

b = 160.000 – (120*500) = 100.000 đ

Vậy ta có phương trình dự báo chi phí năng lượng mỗi tháng là:

12

* Nhận xét:

– Đơn giản nhưng mức độ chính xác không cao.

b) Phương pháp đồ thị phân tán

Là phương pháp mà việc phân tích thông qua việc sử dụng đồ thị biểu diễn tất
cả các giao điểm của chi phí với mức độ hoạt động.

Nhận xét: phương pháp này chính xác hơn phương pháp chênh lệch do sử dụng nhiều
quan sát, tuy nhiên chỉ sử dụng khi có sự trợ giúp của máy tính điện tử.

c) Phương pháp bình phương bé nhất

Khái niệm bình phương bé nhất có nghĩa là tổng của các bình phương của các
độ lệch giữa các điểm với đường hồi quy là nhỏ nhất so với bất kỳ một đường biểu
diễn nào.

Ʃxy = bƩx + aƩx2 (1)

Ʃy = nb + aƩx (2)
(n: số lần thống kê chi phí)

Ví dụ: lấy lại ví dụ trên

chi phí
Tháng Công suất lao động (x) (y) xy x2
1 100 150.000 15.000.000 10.000
2 120 160.000 19.200.000 14.400
3 105 152.500 160.12.500 11.025
tổng 325 462.500 50.212.500 35.425

Từ số liệu trên ta có hệ phương trình:

50.212.500 = 325b + 35.425a (1)

462.500 = 3b + 325a (2)

Giải hệ phương trình ta được:

a = 500đ/h

b = 100.000đ

Nhận xét:
13

Chi phí

Chi phí bất Chi phí khả Chi phí hỗn
biến biến hợp

Chi Chi Chi phí Chi phí Chi
phí phí khả khả phí
bất bất biến biến khả
biến biến tuyến cấp biến
không bắt tính bậc phi
bắt buộc tuyến
buộc tính

2.1.5/ Một số loại chi phí khác sử dụng kiểm tra và ra quyết định

* Phân loại chi phí khi lựa chọn các phương án

– Chi phí chênh lệch

Chi phí chênh lệch là chi phí có trong phương án này nhưng lại không có hoặc
chỉ xuất hiện một lần trong phương án khác. Chúng là căn cứ để người quản lý lựa
chọn phương án.

– Chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội là lợi ích bị mất đi do chọn phương án này thay cho lựa chọn
phương án kia.

Ví dụ: với 100 triệu nếu đầu tư vào sản xuất kinh doanh thì mỗi năm đem lại
lợi nhuận 15%, còn nếu gửi ngân hàng với lãi suất 0,9%/tháng thì mỗi năm thu lợi
10.8%/năm. Như vậy mức lợi nhuận này là chi phí cơ hội phải tính đến khi lựa chọn
phương án kinh doanh.

– Chi phí chìm

14

Ví dụ: chi phí khấu hao chiếc máy là chi phí chìm vì chi phí này luôn tồn tại
trong mọi phương án có liên quan đến sản phẩm mà chiếc máy này tạo ra

* Phân loại chi phí theo thẩm quyền ra quyết định.

Chi phí kiểm soát được và chi phí không kiểm soát được.

Chi phí kiểm soát được đối với một cấp nào đó là những chi phí mà nhà quản
lý cấp đó được quyền ra quyết định.

Ví dụ: chi phí vận chuyển hàng hóa đi bán là chi phí có thể kiểm soát được của
bộ phận bán hàng nhưng chi phí lương quản lý phân xưởng là chi phí bộ phận bán
hàng không kiểm soát được.

2.2/ Báo cáo kết quả kinh doanh
2.2.1/ Báo cáo kết quả kinh doanh theo chức năng chi phí (lập theo phương pháp
toàn bộ)

Báo cáo được lập căn cứ vào cách phân loại chi phí theo chức năng hoạt động.

Báo cáo kết quả kinh doanh lập theo phương pháp toàn bộ thích hợp cho kế
toán tài chính vì mục đích báo cáo ra bên ngoài. Nhưng đối với nhà quản trị để sử
dụng cho các quyết định nội bộ thì báo cáo kết quả kinh doanh lập theo phương pháp
này lại không phù hợp.

2.2.2/ Báo cáo kết quả kinh doanh theo số dư đảm phí (lập theo phương pháp
trực tiếp)

Cách lập báo cáo này nhà quản lý sẽ có căn cứ dự đoán các chi phí sẽ ứng xử
thế nào vì các biến động của mức độ hoạt động..

Báo cáo theo dạng này được sử dụng rộng rãi như một công cụ phục vụ cho
quá trình phân tích để ra quyết định.

Ví dụ:

Cty thương mại A kinh doanh duy nhất một mặt hàng trong tháng có số liệu
sau:

1) Giá mua một sản phẩm: 50.000đ/Sp

2) Giá bán một sản phẩm: 70.000đ/Sp

3) Chi phí điện, nước lương phục vụ bán hàng : 3.000.000đ/tháng

15

5) Tiền thuê cửa hàng một tháng: 2.000.000đ/tháng

(các khoản chi phí này không đổi trong phạm vi sản phẩm bán được từ 800 SP đến
2000 SP).

6) Số sản phẩm bán được trong tháng là 1.000Sp

7) Lãi vay phải trả trong tháng: 1.000.000đ/tháng

8) Chi phí quà tặng khi khách hàng mua sp: 1.000đ/Sp

Biết đầu kỳ không có SP tồn kho, tính giá xuất kho theo phương pháp FIFO

BÁO CÁO KẾT QUẢ KINH DOANH

(theo phương pháp toàn bộ)

Chỉ tiêu Số tiền

Doanh thu thuần về bán hàng 70.000.000

Giá vốn hàng bán 50.000.000

Lợi nhuận gộp về bán hàng 20.000.000

Chi phí tài chính (lãi tiền vay) 1.000.000

Chi phí bán hàng ( 6.000.000

Chi phí quản lý doanh nghiệp 2.500.000

Lợi nhuận trước thuế 10.500.000

16

(theo số dư đảm phí)

Số tiền
Chỉ tiêu
Tổng số Đơn vị

Doanh thu 70.000.000 70.000

Chi phí khả biến(biến phí) 51.000.000 51.000

+ Giá vốn: 50.000đ/Sp

+ Chi phí bao bì: 1.000đ/SP

Số dư đảm phí 19.000.000 19.000

Chi phí bất biến: 8.500.000

+ Chi phí bán hàng: 3.000.000

+ Chi phí thuê cửa hàng : 2.000.000

+ Chi phí quản lý :2.500.000

+ Chi phí lãi vay: 1.000.000

Lãi thuần trước thuế 10.500.000

17

PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ CHI PHÍ – KHỐI LƯỢNG – LỢI NHUẬN (CVP)
Giả định làm cơ sở phân tích mối quan hệ CVP:
– Mô hình biến động của doanh thu co dạng tuyến tính (giá của sản phẩm dịch
vụ không thay đổi khi mức tiêu thụ thay đổi trong phạm vi phù hợp)
– Chi phí có thể chia thành biến phí và định phí
– Mức tiêu thụ và mức sản xuất trong kỳ bằng nhau
3.1/ Một số khái niệm cơ bản
3.1.1/ Số dư đảm phí (CM – Contribution margin)
Số dư đảm phí (hay còn gọi là lãi trên biến phí) là chênh lệch giữa doanh thu và
chi phí khả biến.

Số dư đảm phí = Doanh thu – Chi phí khả biến

Gọi :
– x: sản lượn tiêu thụ
– g: giá bán
– a: chi phí khả biến
– b: chi phí bất biến
Báo cáo thu nhập theo số dư đảm phí
Chỉ tiêu Tổng số Đơn vị
1. Doanh thu Gx g
2. Chi phí khả biến ax a
3. Số dư đảm phí (g –a)x g–a
4. Chi phí bất biến b
5. Lợi nhuận (g – a)x – b
Từ bảng trên ta thấy:
+ Khi x = 0: Cty không sản xuất
LN : P = -b, công ty lỗ và số lỗ bằng chi phí bất biến
+ Khi x = xh mà ở mức sản lượng đó dư đảm phí bằng chi phí bất biến:
LN = P = 0, nghĩa là doanh nghiệp đạt điểm hòa vốn.
+ Khi x = x1 :với x1>xh
P1 = (g – a)x1 –b
18

Kết luận :Thông qua số dư đảm phí ta thấy mối quan hệ giữa sản lượng tiêu
thụ và lợi nhuận: nếu sản lượng tăng (giảm) một lượng thì lợi nhuận tăng (giảm) một
lượng bằng sản lượng tăng lên nhân số dư đảm phí đơn vị.
Chú ý: kết luận trên chỉ đúng khi doanh nghiệp đã vượt qua điểm hòa vốn.
Ví dụ 1
Quý II cty sản xuất và tiêu thụ 1.000Sp, giá bán 100đ/Sp; chi phí khả biến đơn
vị là 60đ/Sp; chi phí bất biến trong toàn quý là 30.000đ.
Báo cáo thu nhập quý II như sau:
Chỉ tiêu Tổng số Đơn vị
1. Doanh thu 100.000 100
2. Chi phí khả biến 60.000 60
3. Số dư đảm phí 40.000 40
4. Chi phí bất biến 30.000
5. Lợi nhuận 10.000

Nếu như quý 3, sản lượng tiêu thụ tăng 20% so với quý 2 thì lợi nhuận sẽ tăng
lên một lượng:
200Sp*40đ/sp = 8.000đ
Kết luận chung:
– Sử dụng số dư đảm phí thấy được mối quan hệ sản lượng và lợi nhuận.
– Nhược điểm:
+ Không giúp người quản lý có cái nhìn tổng quát toàn doanh nghiệp nếu
doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm
+ Làm người quản lý dễ nhầm lẫn bởi vì tưởng rằng tăng doanh thu của sản
phẩm có số dư đảm phí lớn thì lợi nhuận tăng lên nhưng điều này có khi hoàn toàn
ngược lại.

19

Số dư đảm phí (g – a)

Tỷ lệ số dư đảm phí = ———————— *100% = ———- *100%

Doanh thu g

Ta thấy:
+ Tại mức sản lượng x = x1 (x1>xh):
Doanh thu: g x1 → P1 = (g – a)x1 –b
+tại mức sản lương x = x2 :với x2>xh
Doanh thu : g x2 → P2 = (g – a)x2 –b
Vậy khi doanh thu tăng một lương (g x2 – g x1) = g(x2 – x1) thì lợi nhuận tăng:
∆P = P2 – P1 = (g – a)( x2 – x1)
∆P = (g – a)( x2 – x1)g
g

∆P = (g – a)( x2 – x1)g
g

Kết luận: thông qua khái niệm tỷ lệ số dư đảm phí ta rút ra mối quan hệ doanh
thu và lợi nhuận: nếu doanh thu tăng (hoặc giảm) một lượng thì lợi nhuận tăng lên
(hoặc giảm) một lượng bằng doanh thu tăng lên (hoặc giảm xuống) nhân cho tỷ lệ số
dư đảm phí.
Chú ý: kết luận trên chỉ đúng khi định phí không thay đổi
Ví dụ 2
Quý II cty sản xuất và tiêu thụ 1.000Sp, giá bán 100đ/Sp; chi phí khả biến đơn
vị là 60đ/Sp; chi phí bất biến trong toàn quý là 30.000đ.
Báo cáo thu nhập quý II như sau:
Chỉ tiêu Tổng số Đơn vị
1. Doanh thu 100.000 100

20