[Download] Tải Bài giảng Ngân hàng phát triển – Bài 2: Tổng quan về ngân hàng phát triển – Tải về File Word, PDF

BÀI 2 TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN

Hướng dẫn học
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau:
 Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia
thảo luận trên diễn đàn.
 Đọc tài liệu:
1. Giáo trình “Ngân hàng Phát triển” (PGS.TS. Phan Thị Thu Hà, NXB Lao động –
Xã hội);
2. Chương 2, 3 cuốn “Kinh tế và tài chính công” (ThS. Vũ Cương, NXB Thống kê,
năm 2002);
3. Trang web của Ngân hàng phát triển Việt Nam (VDB) www.vdb.gov.vn.
 Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc
qua email.
Nội dung
Bài Tổng quan về Ngân hàng phát triển nghiên cứu những vấn đề tổng quan về ngân hàng
phát triển bao gồm khái niệm, đặc điểm, các hoạt động cơ bản của ngân hàng phát triển.
Qua đó, sinh viên phân tích được kết quả hoạt động của một ngân hàng phát triển trong
một thời kỳ nhất định căn cứ vào các chỉ tiêu đo lường kết quả và các nhân tố tác động đến
kết quả đó.
Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, sinh viên cần nắm được các nội dung sau:
 Khái niệm về Ngân hàng phát triển.
 Phân biệt ngân hàng phát triển với các tổ chức tín dụng khác.
 Sự cần thiết/lý do ra đời của ngân hàng phát triển.
 Hoạt động huy động vốn của ngân hàng phát triển.
 Hoạt động tín dụng đầu tư của ngân hàng phát triển.
 Hoạt động tín dụng xuất khẩu của ngân hàng phát triển.
 Hoạt động hỗ trợ lãi suất/hỗ trợ sau đầu tư của ngân hàng phát triển.
 Hoạt động cho vay lại ODA của ngân hàng phát triển.
 Hệ thống ngân hàng phát triển trên thế giới.

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 17

Tình huống dẫn nhập
Ngân hàng phát triển Việt Nam (VDB) nhận được hồ sơ xin vay vốn tín dụng xuất khẩu của hai
doanh nghiệp:
Công ty xuất nhập nhập khẩu thủy sản SeaProdex có nhu cầu vay 10 tỷ VNĐ để tài trợ nhu cầu
vốn lưu động tăng thêm trong kỳ.
Công ty May Alcado có nhu cầu vay 5 tỷ VNĐ để mở rộng sản xuất kinh doanh mặt hàng dệt
may phục vụ xuất khẩu.

Nếu các thông tin trong hồ sơ tín dụng của hai công ty là hợp lý, tình hình tài
chính của hai công ty là lành mạnh, VDB sẽ xử lý như thế nào?

18 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

2.1. Sự cần thiết của Ngân hàng phát triển
2.1.1. Khái niệm Ngân hàng phát triển
Ngân hàng phát triển là tổ chức tín dụng mà hoạt động chủ yếu là tài trợ trung và dài
hạn cho các dự án phát triển. Ngân hàng phát triển là một công cụ của Chính phủ
trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội. Tổ chức này sẽ đứng ra
tập hợp các khoản vốn trung và dài hạn trong và ngoài nước, sau đó tài trợ có trọng
điểm và ưu đãi cho các đối tượng nhất định trong nền kinh tế để đạt được một cách có
hiệu quả các mục tiêu Chính phủ đề ra trong từng thời kỳ nhất định. Cũng giống như
các ngân hàng khác, Ngân hàng phát triển là một tổ chức tài chính cung cấp một danh
mục các dịch vụ tài chính đa dạng – đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh
toán – và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ tổ chức kinh doanh
nào trong nền kinh tế. Bên cạnh đó, vì Ngân hàng phát triển cũng là một công cụ của
Chính phủ trong việc điều hành nền kinh tế vĩ mô nên nó cũng mang một số nét khác
biệt so với các trung gian tài chính khác.
Mục tiêu tối cao/cuối cùng của Ngân hàng phát triển là hỗ trợ cho sự phát triển kinh
tế – xã hội của các quốc gia. Đây là đặc điểm phản ánh sự khác biệt giữa Ngân hàng
phát triển với các trung gian tài chính khác. Ngân hàng phát triển luôn hướng tới mục
tiêu duy trì hiệu quả kinh tế – xã hội cho các Dự án phát triển nên đôi khi mục tiêu này
mâu thuẫn với mục tiêu hiệu quả tài chính. Tuy nhiên, các Dự án phát triển mà Ngân
hàng phát triển chấp nhận tài trợ vẫn phải đảm bảo các nguyên tắc tín dụng cơ bản
thông qua hoạt động thẩm định và tư vấn kỹ càng đối với các dự án đó. Ngân hàng
phát triển cùng khách hàng kết hợp với sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý Nhà nước
tìm các biện pháp hạn chế rủi ro có thể gây ra tổn thất cho các dự án.

2.1.2. Các lý do chủ yếu hình thành Ngân hàng phát triển
Cần có một tổ chức đứng ra huy động vốn trung và dài hạn để tài trợ cho phát triển
kinh tế thông qua tài trợ cho các dự án phát triển.

Nhà kinh tế học người Mỹ Arthur M.Okun (1975) mô tả quá trình trợ cấp của Chính phủ như một
chiếc xô thủng mà mỗi khi bạn dùng nó để vợt nước từ thùng này sang thùng khác thì sẽ có một
phần nước bị rò rỉ ra ngoài. Bạn càng cố gắng làm cho lượng nước ở 2 thùng bằng nhau thì càng
phải vợt nhiều lần, và do vậy lượng nước rơi vãi ra ngoài cũng càng lớn.
… Việc đánh thuế hay trợ cấp về giá (lãi suất) đều gây ra những méo mó về giá cả, và do đó bóp
méo hành vi của cá nhân dẫn đến nguồn lực xã hội không được phân bổ hiệu quả nữa…
Nguồn: Kinh tế và tài chính công, Vũ Cương (2007)

Như đã đề cập đến ở bài 1, các nguồn vốn có thể sử dụng để tài trợ cho dự án phát
triển rất đa dạng. Tuy nhiên, không có nguồn vốn nào là phù hợp với tất cả các dự án
phát triển. Chẳng hạn, nếu tiếp nhận vốn từ các Ngân hàng thương mại thì dự án phát
triển được quản lý chặt chẽ nhằm đảm bảo khả năng trả nợ nhưng Ngân hàng thương
mại rất nghiêm ngặt trong việc lựa chọn dự án tài trợ, lãi suất cho vay cao nên nguồn
vốn này phù hợp với các dự án có hiệu quả tài chính cao, khả năng trả nợ tốt và các hồ
sơ liên quan đến dự án đáp ứng các yêu cầu khắt khe của ngân hàng. Hay nguồn vốn
từ các Chính phủ, tổ chức tài chính quốc tế với nhiều ưu điểm nổi bật như thời gian

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 19

sử dụng vốn dài, lượng vốn lớn, thời gian ân hạn dài, có nhiều ưu đãi nhưng đây lại là
nguồn có nhiều điều kiện ràng buộc và nếu dự án không đáp ứng được các điều kiện
này thì cũng không thể tiếp cận được với các nhà tài trợ. Xuất phát từ thực tế trên,
Chính phủ các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển cần có một tổ chức thực hiện
nhiệm vụ đứng ra tài trợ cho các dự án phát triển. Các tổ chức này có nhiệm vụ tập
trung huy động các nguồn vốn phù hợp với đặc điểm của dự án để tài trợ cho các dự
án này thay cho Chính phủ, qua đó đóng vai trò là công cụ của Chính phủ để góp phần
thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.
Cần có một tổ chức thực hiện tài trợ có ưu đãi cho các dự án phát triển, đóng vai trò
là “cứu cánh tài trợ cuối cùng” đối với các đối tượng khách hàng đặc biệt.
Trong nền kinh tế có một số đối tượng khách hàng được coi là đặc biệt. Đó có thể là
những người nghèo, hộ nghèo; các đối tượng khách hàng ở các vùng sâu vùng xa; các
dự án tạo ra các sản phẩm mới (sản phẩm thay thế hàng nhập khẩu hoặc sản phẩm
nhằm mục đích khuyến khích xuất khẩu)… Đặc điểm của loại khách hàng này là (1)
chứa đựng rủi ro lớn, (2) tỷ lệ sinh lời của vốn thấp, (3) thời gian hoàn vốn dài, (4) tài
sản đảm bảo không có hoặc khó định giá trên thị trường. Do vậy, đây là những đối
tượng khách hàng không được “đón nhận nhiệt tình” bởi các trung gian tài chính mà
mục tiêu hoạt động cuối cùng là tối đa hóa giá trị vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, tài trợ
vốn cho các đối tượng khách hàng này sẽ đem lại lợi ích kinh tế – xã hội đáng kể cho
nền kinh tế. Khi đó, Ngân hàng phát triển hoạt động như là “người cho vay cuối cùng”
trong nền kinh tế đối với các Dự án phát triển không có khả năng nhận được tài trợ từ
các nguồn vốn khác. Đồng thời, trong chính sách của mình, Ngân hàng phát triển cũng
sẽ không cung cấp nguồn vốn trung – dài hạn vốn rất khan hiếm của nó cho các Dự án
phát triển có khả năng nhận được tài trợ từ các nguồn vốn khác.
Cuối cùng, cần có một tổ chức thực hiện tài trợ dưới hình thức cấp tín dụng cho các
Dự án phát triển.
Rất nhiều các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các nguồn tài trợ mà đặc biệt là các nguồn tài
trợ dưới hình thức ưu đãi luôn đi kèm với sự thất thoát và lãng phí vốn. Các nguồn
này thường phải đi qua nhiều cấp phê duyệt và khi vốn đến được tay người hưởng lợi.

Hình 2.1. Sự thất thoát vốn khi tài trợ ưu đãi

Xuất phát từ thực trạng trên, vốn tài trợ cho các dự án phát triển nên thực hiện dưới
hình thức cấp tín dụng do những ưu điểm của hình thức này là:

20 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

 Vốn có nguồn gốc từ Ngân sách nhà nước là “vốn mồi” để thu hút các nguồn vốn
khác tài trợ cho Dự án phát triển.
 Yêu cầu lựa chọn các dự án có khả năng trả nợ và sinh lời ở mức độ nhất định.
 Bảo toàn vốn của tổ chức cấp tín dụng.

2.2. Hoạt động của Ngân hàng phát triển
2.2.1. Hoạt động huy động vốn
Cơ cấu, kỳ hạn và chi phí của các nguồn vốn mà Ngân hàng phát triển huy động sẽ
quyết định quan trọng đến hiệu quả hoạt động tài trợ của ngân hàng. Các nguồn vốn
được huy động bởi Ngân hàng phát triển phải đáp ứng yêu cầu:
 Quy mô vốn phù hợp với nhu cầu đầu tư/cho vay của các dự án mà ngân hàng tài trợ;
 Lãi suất hay chi phí vốn phù hợp với tỷ lệ sinh lời của các dự án sao cho chi phí
vốn trung bình thấp;
 Kỳ hạn của các nguồn vốn phù hợp với thời gian thực hiện hoặc thời gian hoàn
vốn của các dự án, kỳ hạn dài và ổn định.
Để đáp ứng các yêu cầu trên và cũng giống như các tổ chức khác, Ngân hàng phát
triển huy động vốn từ hai nguồn chính là vốn chủ sở hữu và vốn nợ.
Vốn chủ sở hữu là các nguồn tiền được đóng góp bởi những người chủ của ngân hàng.
Vốn chủ sở hữu là cơ sở để cung cấp những nguồn lực ban đầu khi ngân hàng mới
thành lập, cung cấp nền tảng cho sự tăng trưởng và mở rộng, giúp ngân hàng chống lại
rủi ro, duy trì niềm tin của dân chúng và các chủ ngân hàng vào khả năng quản lý và
phát triển của ngân hàng. Khi tất cả các biện pháp ngăn chặn rủi ro không còn hiệu
quả thì sử dụng vốn chủ sở hữu sẽ là biện pháp cuối cùng. Nó bù đắp các tổn thất bắt
nguồn từ các khoản tín dụng, đầu tư thiếu hiệu quả, từ sự quản lý yếu kém. Vì vậy, để
chống đỡ lại những rủi ro ngày càng cao được gây ra từ nhiều nguyên nhân khác nhau
thì ngân hàng cần phải nắm giữ đủ vốn chủ sở hữu.
Vốn nợ bao gồm các loại tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá, vay các trung gian tài
chính khác… là thước đo quan trọng đánh giá sự chấp nhận của công chúng đối với
ngân hàng. Đây cũng là cơ sở chính của các khoản tài trợ từ ngân hàng và do đó, nó là
nguồn gốc sâu xa của lợi nhuận và sự phát triển trong ngân hàng. Khả năng huy động
vốn nợ với mức lãi suất hợp lý cũng như khả năng đáp ứng các yêu cầu của các dự án
phát triển là căn cứ để đánh giá tính hiệu quả trong quản lý Ngân hàng phát triển.
Các nguồn huy động cụ thể của Ngân hàng phát triển bao gồm:
 Vốn do Nhà nước cấp
Tính chất sở hữu của một ngân hàng sẽ quyết
định đến tỷ trọng của vốn từ Chính phủ trong
ngân hàng. Nếu vốn chủ sở hữu của các Ngân
hàng thương mại chủ yếu huy động từ các cá
nhân, tổ chức góp vốn thành lập ngân hàng thì
vốn chủ sở hữu của Ngân hàng phát triển chủ
yếu có nguồn gốc từ Chính phủ. Là ngân hàng
thuộc sở hữu của Chính phủ, hoạt động phục vụ chính sách phát triển của Chính
phủ nên khi Ngân hàng phát triển mới thành lập, Chính phủ sẽ cấp cho ngân hàng

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 21

một lượng vốn nhất định. Hàng năm, tùy thuộc vào thu Ngân sách nhà nước,
nhiệm vụ Chính phủ giao cho Ngân hàng phát triển trong từng thời kỳ và quy mô
các khoản viện trợ không hoàn lại của các Chính phủ và tổ chức tài chính nước
ngoài, Chính phủ tiếp tục cấp bổ sung vốn cho Ngân hàng phát triển. Tại nhiều
nước, đây là nguồn vốn chủ yếu để các Ngân hàng phát triển duy trì hoạt động
thường xuyên của mình mà không cần huy động từ bất kỳ nguồn nào khác, nó
chiếm hơn 80% tổng vốn của Ngân hàng phát triển; trong khi đó, ở một số nước
khác, nguồn vốn này ngày càng giảm dần cùng với sự gia tăng các nguồn vốn khác
của Ngân hàng phát triển. Đây là nguồn vốn tương đối rẻ đối với Ngân hàng phát
triển, thời gian sử dụng rất dài. Tuy nhiên nguồn vốn này không dồi dào vì nó tùy
thuộc vào thu Ngân sách nhà nước hàng năm và mức chi cho đầu tư phát triển, vào
quan hệ ngoại giao giữa các nước. Ngân hàng phát triển sẽ cân nhắc sử dụng nguồn
này cho các Dự án phát triển hạn chế về khả năng sinh lời, khó khăn trong trả nợ
hoặc kết hợp với các nguồn khác để giảm chi phí vốn của Ngân hàng phát triển.
Ngoài ra, có một nguồn vốn mà Ngân hàng phát triển không phải nhận trực tiếp từ
Chính phủ mà là một khoản mục ngân hàng được giữ lại để tái sử dụng cho các kỳ
sau, đó là nguồn từ lợi nhuận sau thuế được giữ lại. Đây là khoản mục giúp Ngân
hàng phát triển gia tăng vốn chủ sở hữu. Trong điều kiện ngân hàng hoạt động có
lãi, khi đó lợi nhuận sau thuế dương (lớn hơn 0), ngân hàng được phép chuyển một
phần lợi nhuận này thành vốn chủ sở hữu. Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế giữ lại tùy
thuộc vào chính sách của Chính phủ và nhu cầu vốn cho hoạt động của ngân hàng
trong thời kỳ kế tiếp.
 Huy động tiền gửi từ dân cư, dự án và các tổ chức
Tiền gửi là nền tảng cho sự thịnh vượng và phát triển của ngân hàng, là khoản mục
duy nhất trên Bảng cân đối kế toán giúp phân biệt ngân hàng với các loại hình
doanh nghiệp khác. Năng lực của ngân hàng trong việc thu hút tiền gửi thanh toán
và tiền gửi tiết kiệm trong nền kinh tế là thước đo quan trọng về sự chấp nhận của
công chúng đối với ngân hàng. Nếu nhu cầu của dân cư đối với các dịch vụ tiền
gửi của ngân hàng là yếu tố hàng đầu quyết định cơ cấu tiền gửi của Ngân hàng
thương mại thì đối với Ngân hàng phát triển chính sách tài trợ lại là yếu tố tiên
quyết đối với cấu trúc tiền gửi của ngân hàng.
Ngân hàng phát triển huy động tiền gửi ngắn
hạn, trung hạn và dài hạn, trong đó tập trung vào
tiền gửi trung và dài hạn. Ngân hàng có thể huy
động tiền gửi bằng đồng nội tệ hoặc ngoại tệ, có
thể áp dụng lãi suất cố định hoặc thả nổi trong
thời gian sử dụng vốn của khách hàng.
Ngân hàng mở các tài khoản tiền gửi thanh toán
cho khách hàng, chủ yếu là cho các dự án. Khách hàng mở tài khoản tiền gửi thanh
toán tại ngân hàng nhằm mục đích nhờ ngân hàng thanh toán hộ các khoản chi trả
tiền hàng hoá, dịch vụ trên cơ sở số dư thực tế có trên tài khoản hoặc trong một số
trường hợp khách hàng có thể được phép “thấu chi” đối với loại tiền gửi này. Đây
là nguồn vốn có chi phí thấp nhất của ngân hàng, ít nhạy cảm với những biến động
của lãi suất trên thị trường nhưng bù lại ngân hàng phải cung cấp cho khách hàng

22 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

các dịch vụ thanh toán tiện lợi và nhanh chóng. Loại này mặc dù có thể bị rút ngay
lập tức nhưng kỳ hạn thực tế của loại này lại thường kéo dài nhiều năm cho phù
hợp với vòng đời của các Dự án phát triển. Đối với tiền gửi tiết kiệm, ngân hàng
tập trung vào gia tăng huy động tiết kiệm trung và dài hạn thông qua chính sách
cạnh tranh về lãi suất, phương thức trả gốc và lãi linh hoạt. Đối với loại tiền gửi
này khách hàng không được nhờ ngân hàng thanh toán hộ, nếu muốn thanh toán
thì khách hàng phải rút tiền trên sổ tiết kiệm để mở tài khoản tiền gửi thanh toán.
Do tiền gửi tiết kiệm chủ yếu xác định kỳ hạn gửi từ trước nên ngân hàng có thể
chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn tiền gửi này để cấp tín dụng hoặc đầu tư.
Một nét nổi bật trong huy động tiền gửi của Ngân hàng phát triển là nguồn tiền gửi
từ các tổ chức trong nền kinh tế. Đây là nguồn vốn có tỷ trọng tương đối lớn ở
Ngân hàng phát triển của một số nước. Do đặc điểm là thực hiện vai trò đầu tư
phát triển kinh tế – xã hội và là tổ chức tài chính phát triển được Chính phủ bảo
lãnh nên Ngân hàng phát triển có thể dễ dàng tiếp cận để huy động được nguồn
tiền lớn tạm thời chưa được sử dụng từ các tổ chức này.
 Đi vay
Tương tự các doanh nghiệp, các trung gian tài chính khác, Ngân hàng phát triển
cũng huy động vốn thông qua phát hành giấy tờ có giá trên thi trường tài chính
trong và ngoài nước, chủ yếu là trên thị trường vốn để huy động vốn trung và dài
hạn. Đây là nguồn vốn lớn, ổn định, thời gian sử dụng vốn dài. Ngân hàng phát
triển phát hành giấy tờ có giá chủ yếu để tài trợ cho các Dự án phát triển cụ thể. Để
huy động được nguồn vốn này, Ngân hàng phát triển thường nhận được sự bảo
lãnh của Chính phủ nên ngân hàng có thể huy động được vốn lớn trong thời gian
ngắn mà không cần có tài sản đảm bảo. Tuy vậy, đây cũng là nguồn có chi phí vốn
lớn so với các nguồn vốn khác vì ngân hàng phải áp dụng lãi suất cạnh tranh so với
các tổ chức khác và các chi phí phát hành cũng rất lớn. Do vậy, nguồn vốn này
sẽ được kết hợp với các nguồn vốn có chi phí thấp hơn khi tài trợ cho các Dự án
phát triển.
Để chủ động và đáp ứng những nhiệm vụ, yêu cầu
cấp bách thì Ngân hàng phát triển có thể đi vay.
Vay từ Ngân hàng Trung ương là khoản vay để giải
quyết những nhu cầu cấp bách của ngân hàng.
Ngân hàng Trung ương sẽ quản lý những khoản
vay này rất chặt chẽ. Nhưng thường trong những
hoàn cảnh đó, Ngân hàng phát triển sẽ được Chính
phủ đứng ra bảo lãnh hoặc trích Ngân sách nhà
nước để bổ sung vốn kịp thời. Bên cạnh đó, Ngân
hàng phát triển các nước cũng là đối tượng được
Chính phủ cho vay lại các khoản vốn Chính phủ
huy động được từ thị trường tài chính trong và ngoài nước thông qua phát hành các
loại giấy tờ có giá trung và dài hạn và vay trực tiếp của Chính phủ từ các Chính
phủ nước khác hoặc các tổ chức tài chính quốc tế. Trên cơ sở Hợp đồng tín dụng
ký kết giữa Chính phủ các nước hoặc giữa Chính phủ với các tổ chức tài chính
hoặc tổ chức phi Chính phủ, Chính phủ sẽ cho vay lại Ngân hàng phát triển thông

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 23

qua Hợp đồng cho vay lại ký kết giữa Chính phủ và Ngân hàng phát triển. Theo
đó, Ngân hàng phát triển sẽ thực hiện nghĩa vụ quản lý vốn vay lại và nghĩa vụ trả
nợ cho Chính phủ nước mình. Đây là nguồn vốn mà Ngân hàng phát triển được
“thừa kế” từ Chính phủ, là nguồn vốn lớn, lãi suất có thể là ưu đãi hoặc theo lãi
suất thị trường, thời gian sử dụng vốn dài với thời gian ân hạn lớn. Nếu Ngân hàng
phát triển quản lý và thẩm định tốt các dự án thì đây được đánh giá là nguồn vốn
tốt cho ngân hàng.
Trên đây là những nguồn vốn chủ yếu mà Ngân hàng phát triển tăng cường huy động
để tài trợ cho các dự án của mình. Bên cạnh các nguồn vốn đó, tùy điều kiện của từng
quốc gia mà Ngân hàng phát triển có thể có thêm các nguồn vốn khác như vốn ủy thác
cho vay từ các tổ chức trong và ngoài nước, vốn từ nguồn khấu hao cơ bản của các
ngành công nghiệp ủy thác cho Ngân hàng phát triển để thanh toán và cấp phát cho
các đơn vị trong ngành theo kế hoạch hàng năm.
Tóm lại, với mục tiêu là tìm kiếm các nguồn vốn có thời gian sử dụng dài, Ngân hàng
phát triển có nhiều phương thức huy động vốn đa dạng khác nhau. Ngân hàng phát
triển cần tăng cường huy động được các nguồn vốn với khối lượng càng lớn càng tốt,
đồng thời cần nỗ lực trong việc giảm chi phí vốn của ngân hàng cho phù hợp với các
đối tượng tài trợ. Có nhiều nhân tố tác động tới hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng
phát triển, trong đó nhân tố đầu tiên và quan trọng nhất là hiệu quả của các hoạt động
sử dụng vốn của ngân hàng. Hiệu quả của các hoạt động cho vay, đầu tư… sẽ quyết
định việc tăng hay giảm nguồn vốn của Ngân hàng phát triển.

2.2.2. Hoạt động cấp tín dụng
 Cho vay
Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó
tổ chức tín dụng giao cho khách hàng một khoản
tiền để sử dụng vào một mục đích và trong một
thời hạn nhất định theo thỏa thuận và dựa trên
nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Thời hạn
nhất định ở đây là thời hạn cho vay (thời hạn tín
dụng), được xác định từ khi khách hàng nhận
vốn vay cho đến khi khách hàng trả hết nợ gốc
và lãi của món vay đó và đã được thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Ngân hàng
phát triển cho vay chủ yếu đối với Dự án phát triển nên phần lớn là các khoản cho
vay trung và dài hạn tức là các món vay có thời hạn tín dụng từ 12 tháng trở lên.
Các Dự án phát triển mà ngân hàng cho vay bao gồm các dự án do ngân hàng khai
thác, tìm kiếm trên thị trường và các dự án được chỉ định trước của Chính phủ.
Tùy từng loại hình tổ chức của Ngân hàng phát triển mà tỷ trọng hai loại dự án có
thể khác nhau. Nếu Ngân hàng phát triển phụ thuộc chặt chẽ vào Chính phủ thì tài
trợ cho các dự án trong kế hoạch của Chính phủ lớn hơn phần tài trợ cho các dự án
ngân hàng tự tìm kiếm và ngược lại. Hình thức cho vay của ngân hàng đối với các
dự án có thể là cho vay toàn bộ nhu cầu vốn của dự án, cho vay một phần dự án để
tài trợ cho một hạng mục nhất định, cho vay đồng tài trợ với các trung gian tài
chính khác với tư cách là ngân hàng đầu mối… Ngân hàng phát triển quyết định
hình thức cho vay đối với dự án căn cứ vào nhu cầu vốn của dự án, khả năng hoàn
trả của dự án và chủ đầu tư, mức độ rủi ro của dự án, khả năng sinh lời của dự án…

24 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

Quá trình cho vay của Ngân hàng phát triển trải qua các giai đoạn bao gồm tiếp
nhận và thẩm định hồ sơ vay vốn (gồm thẩm định chủ đầu tư và thẩm định dự án)
→ quyết định cho vay và ký kết Hợp đồng tín dụng → giải ngân vốn vay và giám
sát quá trình sử dụng vốn vay → thu hồi nợ/xử lý rủi ro.
Ngân hàng phát triển thẩm định dự án trước khi quyết định cho vay. Đó là việc
ngân hàng kiểm tra, rà soát lại các nội dung của dự án để đánh giá tính khả thi,
hiệu quả và khả năng hoàn trả vốn vay của dự án. Chất lượng thẩm định sẽ quyết
định sự thành công hay thất bại của hoạt động cho vay. Đối với các Dự án phát
triển, chủ đầu tư với yêu cầu thực hiện các mục tiêu kinh tế – xã hội nên sẵn sàng
chấp nhận dự án đạt được hiệu quả tài chính thấp, thậm chí phân tích các chỉ tiêu
sơ sài và không dự báo được những biến động trong dài hạn của dự án. Vì vậy,
Ngân hàng phát triển thẩm định kỹ lưỡng những nội dung cơ bản của dự án nhằm
giúp dự án hạn chế tổn thất, bổ sung các biện pháp bảo đảm tính khả thi của dự án,
tạo ra căn cứ để giải ngân và kiểm tra việc sử dụng vốn. Các nội dung thẩm định
chủ yếu của Ngân hàng phát triển bao gồm (i) sự cần thiết của việc đầu tư, (ii) các
mục tiêu của dự án, (iii) công nghệ và ảnh hưởng của dự án đối với môi trường,
(iv) hiệu quả tài chính và hiệu quả kinh tế – xã hội của dự án, (v) rủi ro của dự
án… Ngoài thẩm định dự án, Ngân hàng phát triển còn thẩm định năng lực của
chủ đầu tư; năng lực cho vay, thu nợ và khả năng tài chính của các Ngân hàng
thương mại nếu quyết định tài trợ thông qua các Ngân hàng thương mại.
Trên cơ sở nội dung của dự án và kết quả thẩm định, Ngân hàng phát triển tìm
kiếm nguồn tài trợ thích hợp cho dự án. Tính chất của dự án sẽ quyết định tính
chất nguồn tài trợ. Nếu dự án có khả năng sinh lời thấp thì ngân hàng kết hợp
nguồn huy động theo lãi suất thị trường và nguồn ưu đãi để giảm chi phí trung
bình của vốn. Ngược lại, các dự án có khả năng sinh lời cao thì có thể dùng các
nguồn huy động theo lãi suất thị trường. Ngân hàng phát triển căn cứ vào quy mô
nguồn có sẵn kết hợp với tính toán khả năng chuyển hoán các nguồn để cho vay
phù hợp với kỳ hạn của các Dự án phát triển và đem lại lợi nhuận cho ngân hàng.
Vốn tài trợ của Ngân hàng phát triển đối với các Dự án phát triển chiếm tỷ trọng
lớn nhưng không phải là ngân hàng đáp ứng toàn bộ nhu cầu vốn của dự án. Sau
khi xác định hoặc yêu cầu các nguồn tài trợ
khác, Ngân hàng phát triển mới xác định số vốn
cần tham gia của mình đối với dự án. Trong
nhiều trường hợp, khoản cho vay của Ngân hàng
phát triển là tiền đề để các ngân hàng khác tham
gia tài trợ. Lãi suất cho vay của Ngân hàng phát
triển thường thấp hơn lãi suất cho vay trên thị
trường, phản ánh sự hỗ trợ của Chính phủ đối với các dự án. Tuy vậy, lãi suất cho
vay vẫn phải đảm bảo bù đắp các chi phí huy động vốn và các chi phí liên quan
đến quá trình cho vay của ngân hàng và tính đến rủi ro mà ngân hàng phải gánh
chịu. Ngân hàng phát triển là tổ chức hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận
không có nghĩa là lãi suất cho vay luôn thấp hơn lãi suất huy động. Ngân hàng
phát triển không đặt mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận lên trên hết, tuy nhiên để đảm
bảo ngân hàng hoạt động bền vững và phát triển thì vấn đề lợi nhuận phải được

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 25

tính toán ở mức độ thích hợp sao cho doanh thu vẫn đảm bảo bù đắp chi phí, lợi
nhuận có thể thấp hơn so với các doanh nghiệp và loại hình ngân hàng khác. Lãi
suất cho vay có thể cố định hoặc thả nổi theo lãi suất thị trường, có thể thay đổi tùy
thuộc vào các giai đoạn của dự án. Các điều kiện về đảm bảo tiền vay thường “nhẹ
nhàng” hơn so với các Ngân hàng thương mại. Đồng thời, do phần lớn các Dự án
phát triển là những dự án đầu tư mới, tài sản hình thành từ vốn vay (nhà máy,
đường giao thông, bến cảng…) rất khó định giá và khó bán nên Ngân hàng phát
triển thường yêu cầu đảm bảo tiền vay bởi Chính phủ và chủ đầu tư của dự án (các
Bộ, Tổng công ty, các cấp chính quyền…). Ngân hàng phát triển giải ngân vốn cho
dự án căn cứ vào tiến độ xây dựng, tiến độ nhập máy móc thiết bị, kết quả thực
hiện các hạng mục… Các kỳ hạn trả nợ được ngân hàng xác định căn cứ vào các
nguồn thu của dự án, của chủ đầu tư (đối với các dự án không tạo ra nguồn thu
trực tiếp) và khả năng chuyển hoán nguồn của ngân hàng.
 Bảo lãnh
Bảo lãnh là việc Ngân hàng phát triển cam kết
với tổ chức tín dụng cho vay vốn về việc trả nợ
đầy đủ, đúng hạn của bên đi vay; theo đó nếu
bên đi vay không trả được nợ hoặc trả không đủ
nợ khi đến hạn thanh toán thì Ngân hàng phát
triển sẽ trả nợ thay cho bên đi vay. Trong hoạt
động bảo lãnh, thời hạn và số vốn bảo lãnh được xác định tương tự đối với hoạt
động cho vay thông thường của ngân hàng trên cơ sở thỏa thuận của các bên. Tùy
thuộc vào mức độ rủi ro của dự án và tình hình tài chính của khách hàng thì ngân
hàng có thể yêu cầu phải có tài sản đảm bảo cho khoản bảo lãnh. Khách hàng sẽ
phải trả phí bảo lãnh cho Ngân hàng phát triển. Nếu Ngân hàng phát triển phải trả
nợ thay cho khách hàng thì sau khi trả nợ thay, ngân hàng được quyền tiếp nhận
khoản tín dụng đó và khách hàng phải nhận nợ với Ngân hàng phát triển. Ngân
hàng phát triển khi đó được quyền thực hiện các biện pháp để thu hồi vốn theo
Hợp đồng bảo lãnh đã ký và quy định của pháp luật.

2.2.3. Hoạt động đầu tư
Với nguồn vốn huy động được, các ngân hàng nói chung và Ngân hàng phát triển nói
riêng không sử dụng toàn bộ số vốn này để cho vay. Một mặt, hầu hết các khoản cho
vay có tính thanh khoản thấp, ngân hàng không thể bán chúng trên thị trường một
cách dễ dàng để đáp ứng nhu cầu tiền mặt. Thêm nữa, các khoản cho vay có mức rủi
ro cao nhất với rủi ro vỡ nợ lớn nhất. Điều này đã buộc ngân hàng phải nỗ lực tìm
kiếm những lĩnh vực đầu tư mới nhằm: (i) ổn định thu nhập cho ngân hàng khi nguồn
thu từ cho vay giảm, (ii) góp phần cân bằng rủi ro tín dụng, (iii) tạo nguồn thanh
khoản thông qua việc bán các chứng khoán để đáp ứng nhu cầu tiền mặt hoặc dùng
các chứng khoán làm đảm bảo để huy động thêm vốn…
Hoạt động đầu tư của Ngân hàng phát triển gồm đầu tư vào các chứng khoán và đầu tư
trực tiếp vào các ngành kinh tế. Với nguồn vốn chủ sở hữu và vốn vay trung – dài hạn
lớn, Ngân hàng phát triển có khả năng tham gia trực tiếp vào hoạt động của các dự án
và các doanh nghiệp thông qua mua cổ phần. Theo cách đầu tư này, ngân hàng cũng
có thể trực tiếp chia sẻ rủi ro với các chủ đầu tư.

26 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

2.2.4. Hoạt động hỗ trợ lãi suất sau đầu tư
Hỗ trợ lãi suất sau đầu tư là việc Nhà nước hỗ trợ
một phần lãi suất cho chủ đầu tư vay vốn ngân hàng
để đầu tư vào dự án, sau khi dự án đã hoàn thành,
đưa vào sử dụng và trả được nợ vay. Đây là hoạt
động của Ngân hàng phát triển nhằm hỗ trợ lãi suất
đối với các khoản vay trung và dài hạn của các đối
tượng khách hàng để thực hiện các dự án đầu tư
mới phát triển sản xuất kinh doanh, hình thành kết
cấu hạ tầng và phục vụ các nhu cầu xuất khẩu. Qua
đó giúp khách hàng giảm chi phí đầu tư, tăng năng
lực sản xuất kinh doanh và tăng khả năng cạnh tranh của khách hàng và sản phẩm.
Các dự án được hỗ trợ bao gồm (a) các dự án đầu tư vào kết cấu hạ tầng kinh tế – xã
hội, (b) các dự án phát triển nông nghiệp – nông thôn, (c) các dự án đầu tư tại các vùng,
miền có tình hình kinh tế – xã hội khó khăn, vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo…
Minh họa: Các hoạt động cơ bản của Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB)
 Hoạt động huy động vốn
Cũng giống như các Ngân hàng thương mại khác, vốn là “nguồn nguyên liệu đầu
vào quan trọng nhất” của VDB. Mục tiêu của VDB trong hoạt động huy động vốn
là đáp ứng nhu cầu vốn tài trợ cho phát triển của nền kinh tế. Quy mô và cơ cấu
vốn huy động của VDB bị tác động động bởi tính chất của các khoản tín dụng
được cấp bởi ngân hàng. Vì các hoạt động tài trợ của VDB chủ yếu là tín dụng đầu
tư phát triển nên các nguồn vốn được huy động bởi VDB có những sự khác biệt cơ
bản so với vốn được huy động bởi các Ngân hàng thương mại khác. Cụ thể:
o VDB tập trung và nỗ lực huy động các nguồn vốn trung và dài hạn ở trong và
ngoài nước;
o VDB phụ thuộc quá nhiều vào các nguồn vốn có nguồn gốc từ Ngân sách
nhà nước;
o VDB là “đại lý” tiếp nhận các nguồn vốn từ nước ngoài, chiếm tỷ trọng lớn
nhất là vốn ODA;
o VDB huy động vốn từ các đơn vị, tổ chức kinh tế, trung gian tài chính, tổ chức
chính trị – xã hội trong và ngoài nước. Ngân hàng không huy động tiền gửi
bằng nội tệ và ngoại tệ từ các cá nhân;
o VDB chỉ huy động các nguồn vốn theo lãi suất thị trường sau khi đã sử dụng
tối đa các nguồn vốn không phải trả lãi hoặc các nguồn vốn được huy động với
lãi suất thấp hơn lãi suất trung bình của thị trường;
o VDB kết hợp các nguồn vốn huy động theo lãi suất thị trường với các nguồn
vốn ưu đãi nhằm nỗ lực giảm chi phí vốn bình quân cho các khoản tài trợ của
ngân hàng.
Trên cơ sở các đặc điểm trên, vốn huy động bởi VDB gồm các nguồn sau:
o Vốn Nhà nước cấp
 Vốn chủ sở hữu gồm vốn Điều lệ, chênh lệch do đánh giá lại tài sản và
chênh lệch tỷ giá, quỹ dự trữ bổ sung vốn Điều lệ và quỹ đầu tư phát triển.

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 27

 Vốn Ngân sách nhà nước cấp hỗ trợ sau đầu tư hàng năm.
 Vốn Ngân sách nhà nước cấp để thực hiện nhiệm vụ tín dụng đầu tư, tín
dụng xuất khẩu và các mục tiêu, chương trình của Chính phủ.
o Huy động tiền gửi từ dự án và các tổ chức
Tiền gửi thanh toán
o Đi vay
 Huy động vốn từ phát hành giấy tờ có giá trên thị trường tài chính.
– Vốn huy động từ phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu ngân hàng
được Chính phủ bảo lãnh ở trong và ngoài nước.
– Vốn huy động từ phát hành kỳ phiếu, chứng chỉ tiền gửi.
 Vốn ODA ngân hàng vay trực tiếp và ODA được Bộ Tài chính cho vay lại.
 Vốn vay từ Ngân hàng nhà nước và các trung gian tài chính khác.
 Vốn vay từ Ngân hàng phát triển và các tổ chức tài chính phát triển khác.
 Vốn vay từ Ngân hàng thương mại Cổ phần Bưu Điện Liên Việt (trước đây
là Công ty Dịch vụ Tiết kiệm Bưu điện), Bảo hiểm Xã hội Việt Nam.
o Huy động các nguồn vốn khác
 Nhận tiền gửi ủy thác của các tổ chức trong và ngoài nước.
 Vốn nhận ủy thác giải ngân cho các dự án và thu hồi nợ của khách hàng từ
các tổ chức trong và ngoài nước thông qua Hợp đồng nhận ủy thác giữa
VDB và các tổ chức ủy thác.
 Vốn đóng góp tự nguyện không hoàn trả của các cá nhân, tổ chức kinh tế,
trung gian tài chính, tổ chức chính trị – xã hội, các hội, hiệp hội, tổ chức phi
Chính phủ trong và ngoài nước.
 Huy động các nguồn vốn khác theo quy định của pháp luật.
Trong giai đoạn đầu sau khi chuyển đổi từ QHTPT sang hoạt động theo mô hình
ngân hàng, do đối tượng huy động vốn chủ yếu là các tổ chức do Chính phủ chỉ
định nên lãi suất huy động vốn do Chính phủ quyết định. Kể từ cuối năm 2007, khi
nhu cầu vốn trên thị trường tăng cao, khối lượng vốn cần cho đầu tư phát triển rất
lớn trong khi lãi suất huy động vốn bị khống chế bởi lãi suất trái phiếu Chính phủ,
trong khi đó việc tiếp cận một số nguồn vốn truyền thống của VDB (Bảo hiểm xã
hội, Công ty Dịch vụ tiết kiệm Bưu điện) gặp nhiều khó khăn, ngân hàng đã triển
khai áp dụng song song hai cơ chế lãi suất:
o Đối với các kênh huy động vốn do Chính phủ chỉ định (phát hành trái phiếu
Chính phủ, vay Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài, vay tồn ngân Kho bạc nhà
nước, vay từ Công ty Dịch vụ tiết kiệm Bưu điện): lãi suất huy động không
vượt quá lãi suất trái phiếu Chính phủ do Bộ Tài chính công bố hoặc lãi suất
theo quyết định riêng của Bộ Tài chính.
o Đối với các nguồn khác: lãi suất linh hoạt theo nguyên tắc bám sát lãi suất trái
phiếu Chính phủ cùng kỳ hạn có điều chỉnh nhưng không cao hơn lãi suất huy
động bình quân cùng kỳ hạn của các Ngân hàng thương mại.
VDB huy động vốn từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước bằng mọi loại
tiền. Tuy nhiên, do các văn bản điều chỉnh hoạt động của VDB còn thiếu hoặc đã

28 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

có nhưng chưa đề cập đến những nội dung liên quan đến việc huy động vốn bằng
ngoại tệ. Do vậy, hiện nay bên cạnh vốn huy động và tiếp nhận bằng đồng Việt
Nam, vốn huy động và tiếp nhận bằng ngoại tệ chủ yếu mới dừng lại ở đồng đô la
Mỹ và đồng EURO.
 Hoạt động cấp tín dụng
Cho vay
Hoạt động cho vay của VDB có mối quan hệ
mật thiết với tình hình phát triển kinh tế của đất
nước. Nếu VDB có chính sách cho vay có chất
lượng tốt thì sẽ góp phần quan trọng thúc đẩy sự
tăng trưởng của các ngành, vùng, nhóm dân cư,
qua đó tạo sức sống cho nền kinh tế. Do VDB
có mục tiêu hoạt động khác biệt so với các trung
gian tài chính khác nên hoạt động cho vay của
VDB có những đặc điểm sau đây:
o Thứ nhất, VDB tập trung vào cho vay đầu tư phát triển với đặc điểm của các
khoản vay là nhu cầu vốn lớn, thời gian sử dụng vốn dài và có thời gian ân hạn.
Hoạt động cho vay tập trung vào hai lĩnh vực chủ yếu là cho vay dự án phát
triển và cho vay xuất khẩu.
o Thứ hai, lãi suất cho vay của VDB thấp hơn lãi suất trung bình của nền kinh tế.
Đây được coi là một trong số các ưu đãi của VDB đối với các đối tượng
khách hàng.
o Thứ ba, rủi ro tín dụng đối với các món vay của VDB thường là lớn do các dự
án chủ yếu tạo ra sản phẩm mới (khuyến khích xuất khẩu và thay thế hàng
nhập khẩu) hoặc đầu tư vào các vùng kém phát triển, các đối tượng khách hàng
khó khăn hoặc các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng với thời gian hoàn vốn dài.
Tổn thất xảy ra được lấy từ Quỹ dự phòng rủi ro của VDB để bù đắp, quỹ này
được hình thành trên cơ sở trích lập tối đa đến 0,5% trên số dư nợ hàng năm
của ngân hàng. Về thẩm quyền xử lý rủi ro: VDB quyết định gia hạn nợ và
điều chỉnh kỳ hạn trả nợ; Bộ Tài chính quyết định khoanh nợ gốc và xóa nợ lãi;
Thủ tướng Chính phủ quyết định xóa nợ gốc trên cơ sở đề nghị của Bộ Tài
chính, Bộ Kế hoạch và đầu tư.
Cho vay đầu tư
Đây là hoạt động quan trọng nhất của VDB, nằm trong hoạt động tín dụng đầu tư
của ngân hàng. Hiệu quả hoạt động của VDB được quyết định chủ yếu bởi kết quả
của hoạt động này.
Về đối tượng hưởng vốn vay
Đối tượng cho vay bao gồm cho vay các dự án trong nước và cho vay các dự án
nước ngoài đối với các chủ đầu tư có dự án thuộc Danh mục các dự án vay vốn tín
dụng do Chính phủ quy định trong từng thời kỳ.
Về mức vốn cho vay
Đối với mỗi dự án, mức vốn cho vay tối đa bằng 70% tổng mức vốn đầu tư của
dự án đó (không bao gồm vốn lưu động). Phần vốn còn lại trong tổng vốn đầu tư

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 29

của dự án chủ đầu tư có thể huy động từ các nguồn khác nhưng trong đó vốn chủ
sở hữu không được dưới 15% vốn đầu tư vào tài sản cố định của dự án đó. Nếu
trong một số trường hợp đặc biệt mà dự án phải vay VDB mức vốn trên 70% vốn
cho dự án (chưa gồm vốn đầu tư vào tài sản lưu động) thì VDB đề nghị Bộ Tài
chính trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.
Về lãi suất cho vay
Lãi suất cho vay bằng đồng nội tệ được xác định
bằng lãi suất trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm
cộng thêm 1%. Lãi suất cho vay bằng ngoại tệ tự
do chuyển đổi do Bộ tài chính quyết định theo
nguyên tắc có ưu đãi trên cơ sở lãi suất SIBOR 6
tháng cộng thêm tỷ lệ phần trăm thích hợp. Nếu
một dự án vừa vay vốn bằng nội tệ, vừa bằng
ngoại tệ tự do chuyển đổi thì lãi suất theo từng
loại tiền với số vốn tương ứng. Trong các trường
hợp không có quy định cụ thể về lãi suất thì VDB báo cáo Bộ Tài chính quyết
định. Lãi suất cho vay được xác định tài thời điểm ký Hợp đồng tín dụng lần đầu
tiên và không thay đổi trong toàn bộ thời hạn tín dụng. Lãi suất nợ quá hạn bằng
150% lãi suất trong hạn được thỏa thuận trên Hợp đồng tín dụng.
Về thời hạn tín dụng
Thời hạn tín dụng được xác định căn cứ vào khả năng thu hồi vốn của dự án và
khả năng trả nợ của chủ đầu tư phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh của dự
án nhưng không quá 12 năm. Đối với một số dự án đặc thù (các dự án nhóm A, các
dự án trồng cây lâu năm) thời hạn cho vay tối đa là 15 năm.
Về đồng tiền vay
Đồng tiền cho vay là đồng Việt Nam và ngoại tệ. Nếu cho vay bằng ngoại tệ được
thực hiện bằng các ngoại tệ tự do chuyển đổi đối với một số dự án có nhu cầu nhập
khẩu máy móc thiết bị mà chủ đầu tư có khả năng cân đối ngoại tệ để trả nợ.
Cho vay xuất khẩu
Đây là hoạt động nằm trong các hoạt động tín dụng xuất khẩu của VDB. Ngân
hàng thực hiện các hoạt động này nhằm mục tiêu hỗ trợ phát triển thông qua
khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu của Chính phủ.
Về đối tượng vay vốn
Đối tượng hưởng vốn vay là các nhà xuất khẩu có Hợp đồng Xuất khẩu và các nhà
nhập khẩu có Hợp đồng Nhập khẩu hàng hoá thuộc Danh mục mặt hàng vay vốn
tín dụng xuất khẩu trong từng thời kỳ.
Ngoài các điều kiện về năng lực pháp lý và hành vi, nhà xuất khẩu phải mua bảo
hiểm tài sản đối với tài sản hình thành từ vốn vay trong suốt thời gian vay vốn tại
một công ty Bảo hiểm hoạt động tại Việt Nam; nhà nhập khẩu phải được Chính
phủ hoặc Ngân hàng Trung ương của nước bên nhà nhập khẩu bảo lãnh vay vốn.
Về mức vốn cho vay
VDB cho vay tối đa bằng 85% giá trị Hợp đồng Xuất, Nhập khẩu đã ký hoặc giá
trị Thư tín dụng đối với cho vay trước khi giao hàng hoặc giá trị Hối phiếu đối với
cho vay sau khi giao hàng.

30 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

Về thời hạn cho vay
Thời gian sử dụng vốn vay được xác định theo khả
năng thu hồi vốn phù hợp với đặc điểm của từng
hợp đồng và khả năng trả nợ của khách hàng nhưng
không quá 12 tháng. Những trường hợp cần thiết
thời hạn cho vay trên 12 tháng thì Bộ Tài chính xem
xét và quyết định.
Về đồng tiền cho vay
Đồng tiền cho vay là đồng Việt Nam; việc cho vay
bằng ngoại tệ được thực hiện bằng ngoại tệ tự do chuyển đổi đối với khách hàng
vay để nhập khẩu nguyên liệu nếu khách hàng có nguồn thu ngoại tệ để trả nợ.
Về lãi suất cho vay
Lãi suất cho vay do Bộ Tài chính quyết định theo nguyên tắc phù hợp với lãi suất
thị trường. Lãi suất nợ quá hạn bằng 150% lãi suất cho vay trong hạn.
Cho vay lại vốn ODA
VDB có thể được coi là một “đại lý” quan trọng của Chính phủ trong việc tiếp
nhận và cho vay lại vốn ODA ở Việt Nam. Quản lý ODA ở Việt Nam chịu sự điều
chỉnh của Nghị định 131/2006/NĐ–CP ban hàng ngày 9/11/2006. ODA được coi
là nguồn vốn quan trọng của Ngân sách nhà nước, được sử dụng để hỗ trợ thực
hiện các chương trình, dự án ưu tiên về phát triển kinh tế – xã hội của Chính phủ.
Cụ thể, ODA được ưu tiên tài trợ cho các lĩnh vực gồm:
1. Phát triển nông nghiệp và nông thôn (bao gồm nông nghiệp, thủy lợi, nông
nghiệp, thủy sản) kết hợp xóa đói giảm nghèo;
2. Xây dựng hạ tầng kinh tế đồng bộ theo hướng hiện đại;
3. Xây dựng kết cấu hạ tầng xã hội (y tế, giáo dục đào tạo, dân số và phát triển…);
4. Bảo vệ môi trường và các nguồn tài nguyên thiên nhiên;
5. Tăng cường năng lực thể chế và phát triển nguồn nhân lực, chuyển giao công
nghệ, nâng cao năng lực nghiên cứu và triển khai; và
6. Một số lĩnh vực khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Về hình thức thì cho vay lại có hai hình thức:
Cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng
Đây là hình thức nếu bên vay lại không trả được nợ đúng hạn thì Bộ Tài chính sẽ
chịu trách nhiệm trả nợ thay bên vay lại. VDB thực hiện cho vay lại theo Hợp
đồng ủy quyền cho vay lại ký kết giữa VDB và Bộ tài chính về việc ủy quyền cho
ngân hàng cho vay lại. Theo hình thức này, ngân hàng có trách nhiệm quản lý và
thu hồi nợ và không phải chịu rủi ro tín dụng. Doanh thu của VDB là phí dịch vụ
cho vay lại do Bộ Tài chính thanh toán, phí này bằng 1,5% số tiền thu hồi nợ (gồm
nợ gốc, nợ lãi và lãi chậm trả).
Cho vay lại chịu rủi ro tín dụng
Đây là hình thức nếu bên vay lại không trả được nợ thì VDB sẽ chịu trách nhiệm
trả nợ thay bên vay lại. Theo hình thức này, ngân hàng sẽ lựa chọn dự án vay vốn
theo đúng đối tượng được quy định tại Hiệp định cho vay lại, sau đó ngân hàng

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 31

sẽ chịu trách nhiệm thẩm định, duyệt vay, quy định lãi suất cho vay lại rồi tổ chức
quản lý, thu hồi nợ. VDB chịu toàn bộ rủi ro tín dụng đối với món vay lại. Doanh
thu của VDB từ hoạt động này là chênh lệch lãi suất cho vay lại và lãi suất vay từ
Bộ Tài chính.
Hoạt động cho vay lại dù theo hình thức nào thì cũng phải đảm bảo tất cả các
nguyên tắc tín dụng cơ bản về mục đích sử dụng vốn vay, đảm bảo vốn vay và
nghĩa vụ trả nợ. VDB thực hiện thẩm định cho vay lại tương tự các món vay khác
từ vốn của ngân hàng.
Bảo lãnh
VDB thực hiện mục tiêu tối cao là hỗ trợ phát
triển kinh tế – xã hội thông qua cung cấp các
hoạt động tín dụng, ngân hàng được Chính phủ
đảm bảo khả năng thanh toán và miễn thực hiện
một số nghĩa vụ tài chính nên trên phương diện
tổ chức và quản lý thì ngân hàng đáp ứng được
đầy đủ các yêu cầu của một tổ chức bảo lãnh.
Hoạt động bảo lãnh của VDB bao gồm:
Về Bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp vay
vốn của các Ngân hàng thương mại
Đây là hình thức bảo lãnh đang được đẩy mạnh thực hiện bởi VDB. Các quy định
về hình thức này được phản ánh trong Quyết định 14/2009/QĐ–TTg của Thủ
tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế bảo lãnh cho doanh nghiệp vay vốn
của các Ngân hàng thương mại. Hình thức bảo lãnh này có ý nghĩa quan trọng
trong việc tháo gỡ được khó khăn mấu chốt của các doanh nghiệp nhỏ và vừa
khi vay vốn các Tổ chức tín dụng là vấn đề về đảm bảo vốn vay. Sau gần 3 tháng
triển khai Quy chế bảo lãnh, VDB báo cáo Chính phủ về kết quả thực hiện cũng
như các khó khăn vướng mắc cần được tháo gỡ. Trên cơ sở đó, ngày 17/4/2009,
Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 60/2009/QĐ–TTg sửa đổi một số điều của
Quyết định 14.
o Đối tượng được bảo lãnh là các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế (kể
cả Hợp tác xã) có vốn Điều lệ tối đa 20 tỷ đồng và sử dụng tối đa 500 lao động.
Các đối tượng này vay vốn của Ngân hàng thương mại để thực hiện dự án phát
triển sản xuất kinh doanh (đầu tư tài sản cố định và/hoặc tài sản lưu động) phù
hợp với quy định của pháp luật. VDB không nhận bảo lãnh cho các doanh
nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tư vấn, kinh doanh bất động sản, kinh doanh
chứng khoán, dịch vụ (trừ dịch vụ vận tải hàng hoá, giáo dục và y tế; các doanh
nghiệp vay vốn để thanh toán nợ vay của các Hợp đồng Tín dụng khác.
o Điều kiện để doanh nghiệp được bảo lãnh:
 Doanh nghiệp có dự án sản xuất kinh doanh hiệu quả và quy mô dự án tối
thiểu là 100 triệu đồng.
 Tại thời điểm xin bảo lãnh doanh nghiệp không có nợ quá hạn tại các
Tổ chức tín dụng.
 Doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án vay vốn tối thiểu 10%.

32 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

 Doanh nghiệp sử dụng 100% giá trị tài sản hình thành từ vốn vay để đảm
bảo bảo lãnh cho bên bảo lãnh.
o Mức bảo lãnh tối đa bằng 100% số nợ gốc và lãi phát sinh theo Hợp đồng Tín
dụng đã ký giữa khách hàng và Ngân hàng thương mại.
o Thời hạn bảo lãnh phù hợp với thời hạn tín dụng trên Hợp đồng Tín dụng và
không vượt quá thời hạn thu hồi vốn (đối với trường hợp vay vốn để đầu tư vào
tài sản cố định) và không vượt quá chu kỳ sản xuất kinh doanh (đối với trường
hợp vay vốn lưu động).
o Phí bảo lãnh tối đa bằng 0,5% số tiền được
bảo lãnh. Nếu khách hàng gặp các rủi ro bất
khả kháng có thể được VDB xem xét miễn,
giảm phí.
Về Bảo lãnh tín dụng xuất khẩu
o Đối tượng bảo lãnh là nhà xuất khẩu có Hợp
đồng Xuất khẩu hàng hoá thuộc Danh mục mặt hàng vay vốn tín dụng xuất
khẩu nhưng không vay vốn tín dụng xuất khẩu của Nhà nước.
o Thời hạn bảo lãnh phù hợp với thời hạn vay vốn và tối đa không quá 12 tháng.
o Mức bảo lãnh không quá 85% giá trị Hợp đồng Xuất khẩu hoặc giá trị Thư
Tín dụng.
o Phí bảo lãnh bằng 1% trên số tiền bảo lãnh.
Về Bảo lãnh tín dụng cho các chủ đầu tư
o Đối tượng được bảo lãnh là các chủ đầu tư có dự án thuộc đối tượng vay vốn
tín dụng đầu tư theo quy định và có nhu cầu được bảo lãnh để vay vốn tại các
Tổ chức tín dụng khác. Trường hợp chủ đầu tư không trả được nợ theo đúng
Hợp đồng Tín dụng đã ký với Tổ chức tín dụng thì VDB đứng ra trả nợ cho Tổ
chức tín dụng đó thay chủ đầu tư; theo đó, chủ đầu tư phải nhận nợ bắt buộc và
có trách nhiệm trả cho VBD số tiền ngân hàng đã trả thay cộng với tiền lãi tính
theo lãi suất nợ quá hạn.
o Thời hạn bảo lãnh được xác định phù hợp với thời hạn vay vốn theo Hợp đồng
Tín dụng giữa chủ đầu tư với Tổ chức tín dụng.
o Mức bảo lãnh và phí bảo lãnh: Mức bảo lãnh tương ứng với mức vốn vay
nhưng không vượt quá tổng mức đầu tư của dự án (không gồm vốn lưu động).
Khách hàng không phải trả phí bảo lãnh.
Về Bảo lãnh dự thầu và bảo lãnh thực hiện hợp đồng
o Đối tượng bảo lãnh là nhà xuất khẩu tham gia dự thầu hoặc thực hiện
Hợp đồng Xuất khẩu hàng hoá thuộc Danh mục mặt hàng vay vốn tín dụng
xuất khẩu.
o Điều kiện bảo lãnh (1) thuộc đối tượng được bảo lãnh trên; (2) có tài liệu hợp
pháp chứng minh yêu cầu bảo lãnh của phía nước ngoài; (3) có đủ năng lực
tài chính.
o Thời hạn bảo lãnh phù hợp với thời hạn thực hiện nghĩa vụ của nhà xuất khẩu.

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 33

o Mức bảo lãnh tối đa không quá 3% giá dự thầu đối với bảo lãnh dự thầu và
tối đa không quá 15% giá trị Hợp đồng Xuất khẩu đối với bảo lãnh thực hiện
hợp đồng.
o Phí bảo lãnh là 0,5%/năm trên số tiền bảo lãnh và tối đa là 100 triệu/ hợp đồng
bảo lãnh.
 Hoạt động hỗ trợ sau đầu tư
Hoạt động hỗ trợ sau đầu tư (HTSĐT) là một hoạt động riêng có đặc thù của VDB.
Theo đó, đối với các dự án nằm trong Danh mục dự án vay vốn tín dụng đầu tư
của Nhà nước nhưng không vay vốn của VDB mà vay vốn của các Tổ chức tín
dụng khác thì sẽ được ngân hàng hỗ trợ một phần lãi suất vay tại các trung gian tài
chính khác.
Về đối tượng nhận hỗ trợ
Đối tượng được hỗ trợ là các chủ đầu tư có dự
án bao gồm: (1) các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng
kinh tế, xã hội; (2) các dự án đầu tư phát triển
nông nghiệp, nông thôn; (3) các dự án đầu tư tại
địa bàn có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn,
đặc biệt khó khăn, dự án tại các vùng đồng bào
dân tộc Khơ me sinh sống tập trung, các xã
thuộc chương trình 135, các xã vùng biên giới
thuộc chương trình 120, các xã vùng bãi ngang.
Về điều kiện nhận hỗ trợ
Các dự án nhận hỗ trợ phải thỏa mãn các điều kiện sau đây: (i) các dự án đã hoàn
thành giai đoạn thực hiện đầu tư và bắt đầu đưa vào vận hành (có Biên bản nghiệm
thu, các văn bản phê duyệt quyết toán vốn đầu tư của dự án) và (ii) đã trả được nợ
gốc vay cho Tổ chức tín dụng cho vay vốn. VDB không hỗ trợ sau đầu tư đối với
các khoản trả nợ quá hạn, trả nợ trong thời gian gia hạn nợ.
Về mức hỗ trợ
Mức hỗ trợ được xác định trên tổng số nợ gốc thực trả theo Hợp đồng tín dụng đã
ký giữa chủ đầu tư và Tổ chức tín dụng, tối đa không vượt quá 70% tổng số vốn
đầu tư tài sản cố định theo quyết toán vốn đầu tư được duyệt của dự án. Cụ thể:
Mức HTSĐT = Số nợ gốc thực trả được tính HTSĐT *
* Mức chênh lệch lãi suất được tính HTSĐT của BTC *
* Thời hạn thực vay của số nợ gốc thực trả được HTSĐT *
Mức chênh lệch lãi suất được tính trên cơ sở lãi suất cho vay bình quân của một số
Ngân hàng thương mại lớn với lãi suất cho vay đầu tư của Nhà nước.

2.3. Kết quả hoạt động của Ngân hàng phát triển
2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động của Ngân hàng phát triển
Kết quả tài chính
Thu nhập từ lãi trên các khoản nợ = Thu nhập từ lãi/Các khoản tiền gửi và vay
Thu nhập từ lãi trên tổng tài sản = Thu nhập từ lãi/Tổng tài sản bình quân

34 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226

Thu nhập từ lãi trên tài sản sinh lãi = Thu nhập từ lãi/Tổng tài sản sinh lãi bình quân
Lợi nhuận sau thuế trên cốn chủ sở hữu = Lợi nhuận sau thuế/Vốn chủ sở hữu bình quân
Đóng góp của Ngân hàng phát triển đối với sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội
 Tăng trưởng kinh tế của các ngành được tài trợ.
 Tăng trưởng kinh tế của các ngành liên quan do tác động thúc đẩy của ngành kinh
tế mũi nhọn.
 Tốc độ phát triển nông nghiệp, nông thôn.
 Tăng trưởng nhập khẩu…

2.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của Ngân hàng phát triển
2.3.2.1. Mục tiêu và phương thức hoạt động của ngân hàng
Ngân hàng sử dụng nguồn vốn đặc biệt cho các mục tiêu ưu đãi làm cho tình hình tài
chính của ngân hàng gặp khó khăn khi các nguồn vốn ưu đãi giảm sút. Do phạm vi
hoạt động tương đối hẹp (đa dạng kém) nên ngân hàng gặp khó khăn trong đa dạng
hóa nhằm hạn chế rủi ro. Ngân hàng phát triển phải cho vay các đối tượng ưu đãi, với
điều kiện cho vay ưu đãi đa dạng, phải chịu đựng rủi ro tín dụng và rủi ro hối đoái lớn.
Trong trường hợp như vậy thành công của ngân hàng có thể bị che lấp, vai trò của
ngân hàng trong tài trợ các dự án phát triển sẽ bị hạn chế.

2.3.2.2. Các dự án mà ngân hàng tài trợ
Các dự án phát triển thường chứa đựng quá nhiều mục tiêu chính trị – xã hội, lấn át
các chỉ tiêu sinh lời hoặc khó đánh giá các chỉ tiêu sinh lời. Rất nhiều dự án do các cơ
quan Chính phủ, các ngành đưa đến và ngân hàng phải tài trợ, khả năng lựa chọn và
quyết định của ngân hàng rất nhỏ. Tình trạng này làm cho bộ máy ngân hàng kém linh
hoạt và nhạy bén.

2.3.2.3. Chính sách của Nhà nước
Nhà nước thường có hỗ trợ trực tiếp cho ngân hàng (cung cấp các nguồn vốn ưu đãi,
cấp bù lãi suất, bảo lãnh cho các khoản cho vay và đi vay). Sự hỗ trợ này rất quan
trọng, cho phép ngân hàng thực hiện được các mục tiêu sinh lời cùng với các mục tiêu
kinh tế và xã hội khác. Sự hỗ trợ của Nhà nước chon hàng càng lớn, phạm vi hoạt
động và ảnh hưởng của ngân hàng càng rộng và ngược lại. Mặt khác, hoạt động của
ngân hàng do Chính phủ kiểm soát, trong nhiều trường hợp các cơ quan của Chính
phủ đã can thiệp trực tiếp vào các quyết dịnh cho vay của ngân hàng, gây tâm lý ỷ lại,
không chịu trách nhiệm của cán bộ ngân hàng. Các khoản trợ giúp của Chính phủ cho
các chương trình tín dụng chỉ định, nếu không có cơ chế sử dụng và kiểm soát tốt sẽ
trở thành đối tượng của tham nhũng và lãng phí. Các Ngân hàng phát triển thành công
đều dựa trên việc xây dựng mối quan hệ giữa Chính phủ và ngân hàng sao cho đảm
bảo là Chính phủ có hỗ trợ cho ngân hàng, đồng thời các quyết định cho vay của ngân
hàng đều phải dựa trên tính hiệu quả tài chính của dự án.

TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226 35

2.3.2.4. Các nhân tố xã hội
Do yêu cầu cấp bách phải thực hiện các mục tiêu xã hội to lớn, đặc biệt là đối với
nước nghèo, trong khi nguồn vốn lại có hạn. Chính phủ thường phải ưu tiên cho các
mục tiêu xã hội trong các dự án phát triển hơn là mục tiêu phát triển công nghệ và
mục tiêu sinh lời (chọn công nghệ rẻ, thu hút nhiều lao động…). Vì vậy, vai trò phát
triển công nghệ hiện đại bị coi nhẹ trong hoạt động của Ngân hàng phát triển. Dân
chúng và chính quyền địa phương nơi có dự án đều có quyền được hưởng lợi ích trực
tiếp từ các dự án (tuyển nhân công từ địa phương mặc dù trình độ vận hành của dự án
còn thấp…). Các áp lực xã hội thường có khuynh hướng làm giảm hiệu quả tài chính
cả các dự án mà ngân hàng tài trợ.

36 TXNHTM07_Bai2_v1.0015105226