[Download] Những bất cập của hoạt động khuyến mại theo pháp luật Việt Nam – Tải về File Word, PDF

Nguyễn Lâm Thanh Trúc, Từ Thị Mận, Lê Thị Thanh Tuyền*

Khoa Luật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Nguyễn Chí Thắng

TÓM TẮT
Những năm qua, hoạt động khuyến mại được các doanh nghiệp quan tâm nhằm tăng cường
doanh thu, đồng thời đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng trong sự cạnh tranh kinh doanh lành
mạnh. Hoạt động khuyến mại được thể hiện thông qua các chương trình giảm giá, bốc thăm trúng
thưởng góp phần tri ân khách hàng, thúc đẩy việc cung ứng hàng hoá, dịch vụ cho doanh nghiệp…
Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động này còn bộc lộ những khó khăn, bất cập. Bài viết này phân
tích các quy định của pháp luật điều chỉnh hoạt động khuyến mại nhằm mục đích nhận diện những
bất cập trong các quy định này đồng thời người viết đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp
luật liên quan.

Từ khóa: Khuyến mại, hoạt động khuyến mại, điểm bất cập hoạt động khuyến mại.

1 KHÁI NIỆM VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN MẠI
Khuyến mại là cách thức, biện pháp thu hút khách hàng, thông qua việc dành lợi ích cho khách
hàng bao gồm lợi ích vật chất (tiền, hàng) hay lợi ích phi vật chất được cung cấp dịch vụ miễn phí.
Dấu hiệu dành cho khách hàng là những lợi ích tác động đến hành vi mua hàng của họ là đặc
trưng của khuyến mại phân biệt với các xúc tiến thương mại khác [2]. Cụ thể, mục đích của việc
khuyến mại không chỉ dùng để xúc tiến việc bán hàng mà còn là xúc tiến việc mua hàng. Mặc dù
khuyến mại khuyến mại để bán hàng là hoạt động phổ biến ở thương thân, do thương nhân tiến
hàn như một hoạt động thứ yếu để mở rộng thị phần, nhưng đối với doanh nghiệp thương mại,
hoạt động khuyến mại để mua hàng, gôm hàng cũng có thể trở thành nhu cầu thiết yếu.

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 88 Luật Thương mại 2005 thì khuyến mại là hoạt động xúc tiến
thương mại của thương nhân nhằm xúc tiến việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ bằng cách
dành cho khách hàng những lợi ích nhất định.

Về cơ bản thì quy định này cũng giống với quy định tại Điều 180 Luật Thương mại 1997, tuy nhiên
Luật Thương mại 1997 đưa ra khái niệm hành vi thương mại còn Luật Thương mại 2005 là hoạt
động xúc tiến thương mại.

Xuất phát từ phạm vi điều chỉnh của Luật Thương mại 1997 là các hành vi thương mại. Khoản 1 Điều
5 Luật Thương mại 1997 định nghĩa hành vi thương mại là hành vi của thương nhân trong hoạt
động thương mại làm phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa các thương nhân với nhau hoặc giữa
thương nhân với các bên có liên quan, còn hoạt động thương mại theo quy định tại Khoản 2 Điều 5

1569

2 QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG KHUYẾN MẠI
Pháp luật Việt Nam hiện nay quy định khá chi tiết về hoạt động khuyến mại của thương nhân.
Trong đó phải kể đến Luật Thương mại 2005, tại Mục 1 Chương IV là các quy định cụ thể về họat
động khuyến mại. Theo quy định tại Khoản 2 Điều 91 Luật Thương mại 2005, thương nhân thực hiện
hoạt động khuyến mại được chia thành 2 nhóm: Thương nhân trực tiếp thực hiện việc khuyến mại
và thương nhân kinh doanh dịch vụ khuyến mại. Điều 95 Luật Thương mại 2005 quy định về quyền
của thương nhân thực hiện khuyến mại. Theo đó, khi tổ chức hoạt động khuyến mại thương nhân
có các quyền: Được lựa chọn hình thức, thời gian, địa điểm khuyến mại, hàng hóa dịch vụ dùng để
khuyến mại; Quy định các lợi ích của khách hàng; Thuê thương nhân kinh doanh dịch vụ khuyến
mại; Tự tổ chức thực hiện khuyến mại. Đi đôi với quyền lợi là nghĩa vụ được quy định tại điều 96 của
Luật này. Thương nhân thực hiện việc khuyến mại có các nghĩa vụ: Thực hiện đầy đủ các trình tự,
thủ tục theo quy định; Thông báo công khai, thực hiện đúng các nội dung về khuyến mại với khách
hàng; Trích 50% giá trị giải thưởng vào ngân sách nhà nước nếu không có người trúng thưởng;
Tuân thủ các thỏa thuận trong hợp đồng (đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ khuyến mại). Quy
định này nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng đồng thời cũng góp phần điều
chỉnh việc thực hiện hoạt động khuyến mại của thương nhân được nghiêm túc hơn. Điều 100 quy
định chi tiết về các hành vi bị cấm trong hoạt động thương mại. Đây là quy định thực sự cần thiết
trong nền kinh tế hàng hóa hiện nay. Khuyến mại là quyền của thương nhân, nhưng mỗi người là
sử dụng các quyền của mình theo cách thức khác nhau. Vì thế, cần đưa ra quy định này để hạn chế
sự cạnh tranh không lành mạnh gây khó khăn cho thương nhân khác đồng thời gây nên những
ảnh hưởng xấu đến lợi ích của khách hàng.

Ngoài ra, ngày 22/05/2018 Chính phủ đã ban hành Nghị định 81/2018/NĐ-CP thay thế cho Nghị
định 37/2006/NĐ-CP ngày 04/04/2006 quy định chi tiết Luật Thương mại về hoạt động xúc tiến
thương mại. Tiêu biểu một số điểm mới của Nghị định 81/2018/NĐ-CP là quy định tại Khoản 4,
Khoản 5 Điều 6 Nghị định này về hạn mức tối đa về giá trị hàng hóa, dịch vụ dùng để khuyến mại
lên đến 50% đối với các ngày bình thường, còn trong các trường hợp tổ chức các chương trình
khuyến mại tập trung thì hạn mức tối đa giá trị hàng hóa dùng để khuyến mại có thể lên đến 100%.
Nghị định còn quy định hạn chế hàng hóa, dịch vụ không được khuyến mại bao gồm rượu, xổ số,
thuốc lá, sữa thay thế sữa mẹ, thuốc chữa bệnh cho người nhằm đồng bộ hóa, tránh sự chồng
chéo trong các văn bản pháp luật chuyên ngành. Về quy định tổng thời gian thực hiện đối với hình
thức khuyến mại giảm giá, Nghị định đã nâng tổng thời gian thực hiện khuyến mại đối với hình thức
giảm giá, cụ thể là tổng thời gian thực hiện khuyến mại bằng hình thức giảm giá đối với một loại
nhãn hiệu hàng hóa, dịch vụ không được vượt qua 120 ngày trong một năm, không bao gồm thời

1570

3 THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN MẠI
Luật Thương mại 2005 được Quốc hội nước ta ban hành vào ngày 14/6/2005 đã điều chỉnh hoạt
động khuyến mại được 15 năm. Do đó, luật này có một số ưu điểm như sau:

Thứ nhất, là về hình thức đưa hàng mẫu cung ứng dịch vụ mẫu để khách hàng dùng thử không
phải trả tiền. Luật Thương mại 2005 và các văn bản liên không có quy định cụ thể những vấn đề
này nên khi các thương nhân tiến hành hoạt động phát hàng mẫu họ không biết bắt đầu từ đâu để
có thể đưa sản phẩm của mình đến tay người tiêu dùng. Tuy nhiên, có thể thấy các biện pháp phổ
biến mà thương nhân sử dụng hiện nay là phát hàng mẫu, cung ứng dịch vụ mẫu tại nơi bán
hàng, nơi cung ứng dịch vụ; tổ chức phân phát đến tận tay khách hàng. Các biện pháp cũng bộc lộ
một số nhược điểm. Như việc tổ chức phân phát đến tận tay người tiêu dùng nhiều hoạt động lừa
đảo hay cung cấp sản phẩm kém chất lượng đã được sử dụng qua hình thức này. Do đó pháp luật
cần có thêm những quy định rõ ràng hơn trong việc tổ chức các hoạt động kiểm định trước khi phát
hành hàng mẫu, cung ứng dịch vụ mẫu nhằm đảm bảo cho hoạt động khuyến mại phục vụ mục
đích kinh doanh của các thương nhân cũng như góp phần đảm bảo quyền lợi cho khách hàng.

Thứ hai, theo quy định tại Khoản 9 Điều 100 Luật Thương mại 2005 quy định về các hành vi bị cấm
trong hoạt động thương mại có quy định ‚ huyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh‛ tuy
nhiên hiện nay nhiều doanh nghiệp thực hiện hoạt động khuyến mại có hiện tượng vi phạm các
quy định của pháp luật về cạnh tranh thương mại. Hiện nay các doanh nghiệp thường sử dụng các
hình thức khuyến mại như đưa hàng hóa để khách hàng dùng thử mà không phải trả tiền, tặng
hàng hóa, giảm giá bán… cho dù được tổ chức ở hình thức nào đi chăng nữa thì các hình thức mà
khách hàng nhận được chỉ là các biện pháp kích thích tiêu thụ sản phẩm và luôn có một giới hạn
nhất định về thời gian, không gian, thị trường và giá trị của chương trình khuyến mại.

Vẫn tồn tại trường hợp thương nhân liên tục tung ra hàng loạt các chương trình khuyến mại với quy
mô lớn, kèm theo đó là lời hứa hẹn với những giá trị giải thưởng rất hấp dẫn đối với người tiêu
dùng. Hơn nữa, hàng hóa, dịch vụ khuyến mại cũng không đảm bảo chất lượng, không rõ nguồn
gốcxuất xứ, những mặt hàng đã gần hết hạn sử dụng, đối với hàng hóa chính hãng có chất lượng
cao thì lại tìm mọi cách nâng giá bán hàng lên thật cao so với giá thực tế rồi sau đó đưa ra chương
trình khuyến mại. Người tiêu dùng dễ dàng tiếp nhận một cách tin tưởng vào các chương trình
khuyến mại của các thương nhân và họ cứ tưởng rằng đã mua được hàng hóa với giá rẻ so với
bình thường, do đó họ không thể nào biết được những sản phẩm khuyến mại này có thể gây ảnh
hưởng đến sức khỏe của mình. Trong hoạt động khuyến mại gắn với các chương trình may rủi,
người tiêu dùng vẫn chưa mấy mặn mà, khiến cho hình thức khuyến mại này kém hiệu quả.
Nguyên nhân chủ yếu là giải thưởng có giá trị thấp, khiến cho người tiêu dùng từ chối nhận giải
thưởng khi trúng. Việc xử lý đối với một số trường hợp vi phạm vẫn chưa thực sự nghiêm khắc, dẫn
đến tình trạng tái phạm.

1571

Thứ nhất, khó khăn trong việc nhằm lẫn giữa thủ tục đăng ký và thông báo. Đây là vấn đề thường
gặp nhất của các doanh nghiệp. Trên thực tế có khá nhiều hình thức khuyến mại: giảm giá, tặng
hàng hóa, đưa hàng mẫu, bán hàng cung ứng dịch vụ kèm phiếu mua hàng, chương trình khuyến
mại mang tính may rủi… nhưng doanh nghiệp không biết khi nào phải đăng ký,khi nào phải
thông báo khuyến mại. Thủ tục Thông báo và đăng ký khác hoàn toàn về hồ sơ, thẩm quyền, thời
gian làm thủ tục. Nếu nhầm lẫn thì hồ sơ sẽ bị trả lại.

Thứ hai, không đảm bảo về hạn mức khuyến mại theo quy định khi làm chương trình khuyến mại,
doanh nghiệp phải đảm bảo những yêu cầu về hạn mức thời gian, hạn mức về tổng giá trị hàng
hóa dịch vụ dùng để khuyến mại. Nhiều doanh nghiệp không nắm được hạn mức này nên khuyến
mại vượt quá dẫn đến hồ sơ đăng ký bị trả lại làm chậm thời gian thực hiện chương trình.

Thứ ba, chuẩn bị hồ sơ không đầy đủ nội dung bộ hồ sơ đăng ký khuyến mại phức tạm hơn hẳn so
với hồ sơ thông báo thực hiện chương trình khuyến mại, thành phần nhiều hơn và nội dung cũng
chi tiết hơn. Vì thế doanh nghiệp không có nhân sự chuyên môn thì hầu hết nội dung hồ sơ đề bị
thiếu, không rõ ràng, xây dựng thể lệ không đúng yêu cầu nên phải sửa đổi, bổ sung hồ sơ nhiều
lần gây tốn kém thời gian, công sức, chi phí.

Thứ tư, nhầm lẫn về thẩm quyền giải quyết thủ tục đăng ký thông báo khuyến mại luôn luôn thực
hiện ở Sở Công thương nhưng đăng ký thực hiện chương trình khuyến mại thì thẩm quyền thuộc về
Sở Công thương hoặc Bộ Công thương tùy từng trường hợp cụ thể. Do không nắm rõ quy định nên
doanh nghiệp không biết phải nộp hồ sơ ở đâu, nhiều trường hợp đã nộp hồ sơ sai thẩm quyền và
phải nộp lại.

Về thẩm quyền xử lý vi phạm. Các thương nhân vi phạm quy định của pháp luật về khuyến mại chỉ
dừng lại ở mức độ đình chỉ được thực hiện bởi cơ quan có thẩm quyền cấp phép cho chương trình
khuyến mại đó theo quy định tại Điều 20 Nghị định 81 /2018/NĐ-CP. Vấn đề ở đây là theo quy định
của luật, cơ quan có quyền cấp phép cũng lại có quyền ra quyết định đình chỉ, điều luật này phải
chăng đang tạo nên sự thiếu công bằng và hiệu quả trong hoạt động xét xử vi phạm? Thêm vào
đó, nếu mức độ xử lý vi phạm khuyến mại theo luật là quá nhẹ, không đủ sức răn đe dẫn đến việc
các thương nhân vì lợi ích cố tình vi phạm quy định của pháp luật về khuyến mại.

4 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN MẠI
Thứ nhất, về quyền tự chủ của doanh nghiệp khi Nhà nước có sự can thiệp tương đối lớn về khuyến
mại. Vấn đề này đã phần nào gỡ bỏ rào cản về quyền tự do kinh doanh của các doanh nghiệp,
đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp mới gia nhập thị trường nhằm thu hút khách
hàng, phát triển thị trường và gia tăng thị phần. Tuy nhiên, nếu là việc khuyến mại của doanh
nghiệp lớn, chiếm thị phần đáng kể trên thị trường mà có thể ảnh hưởng tới cạnh tranh (cố tình
khuyến sâu để loại bỏ đối thủ cạnh tranh, sau đó nâng giá trở lại và kiểm soát thị trường) thì đã có
các công cụ kiểm soát của Luật Cạnh tranh. Những trường hợp còn lại việc khuyến mại chỉ mang lại
lợi ích cho người tiêu dùng, do đó các quy định ngăn cấm không cần thiết như vậy sẽ là yếu tố cản
trở tự do thương mại, không thúc đẩy, khuyến khích cạnh tranh. Mặt khác, việc xác định đúng giá

1572

Thứ hai, đối với cách thức ‚Tặng hàng hóa, cung ứng dịch vụ không thu tiền có kèm theo việc mua
bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ‛ thì cần bổ sung thêm tiêu chí phân biệt hình thức khuyến mại
‚đưa hàng hoá mẫu, cung ứng dịch vụ mẫu để khách hàng dùng thử không phải trả tiền‛ với hình
thức khuyến mại ‚tặng hàng hoá cho khách hàng, cung ứng dịch vụ không thu tiền‛ theo hướng chỉ
nên quy định việc tặng quà kèm theo việc mua bán hàng hóa, sử dụng dịch vụ. Còn lại, các trường
hợp đưa hàng hóa cho khách hàng không thu tiền sẽ được coi là hình thức hàng mẫu. Tuy nhiên,
sự phân biệt này sẽ không còn cần thiết nếu như quy định về hạn mức tối đa giá trị hàng hóa, dịch
vụ dùng để khuyến mãi được bãi bỏ [1].

Thứ ba, Cần bổ sung quy định trách nhiệm cá nhân của thương nhân hay người đại diện hợp pháp
của thương nhân và trách nhiệm cá nhân của người được giao tổ chức chương trình khuyến mại để
đảm bảo tính trung thực về giải thưởng và chọn người trúng giải thưởng. Bao gồm: trách nhiệm
trung thực trong tổ chức, trong thực hiện các cam kết với khách hàng và trách nhiệm tôn trọng tối
đa lợi ích của người tiêu dùng.

Thứ tư, đối với hành vi ‚khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh‛ không thể quy định chung
chung như hiện nay sẽ dễ dàng cho các doanh nghiệp lách luật, các cơ quan chức năng thì khó xử
lý. Hành vi này cần phải được quy định rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật để dễ ràng hiểu
được thế nào là khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh, các tiêu chí, tiêu chuẩn để dánh
giá thế nào là khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành không lành mạnh.

5 KẾT LUẬN
Khuyến mại là hoạt động có vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của thương nhân. Có
thể nói, pháp luật về khuyến mại ở nước ta hiện nay đã có những bước phát triển nhất định, khắc
phục được những hạn chế mà pháp luật về khuyến mại trước đây quy định. Tuy nhiên, việc nghiên
cứu để hoàn thiện hệ thống các quy định về khuyến mại nhằm quản lý một cách hiệu quả, đồng
thời khuyến khích được các hoạt động khuyến mại lành mạnh, hợp pháp phát triển thì đó là một
vấn đề không đơn giản. Với hệ thống pháp luật điều chỉnh về hoạt động khuyến mại hiện hành vẫn
còn nhiều lỗ hổng, thiếu sót hoặc chưa thực thi trên thực tế. Do đó mà các hành vi vi phạm pháp
luật về hoạt động khuyến mại vẫn xảy ra thường xuyên, quyền lợi của người tiêu dùng vẫn bị xâm
hại. Chính vì thế, nhóm em đã nghiên cứu một số thiếu sót của pháp luật hiện hành về hoạt động
khuyến mại, từ đó đề xuất những kiến nghị để hoàn thiện những quy định này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Âu Thị Diệu Linh, Nguyễn Quang Huy, 10/7/2019, Những điểm mới trong quy định pháp luật
về hoạt động khuyến mại ở Việt nam, Tạp chí Công thương.

[2] Bùi Thị Keng, 1997, Những hình thức pháp lý để xúc tiến thương mại, Luận án Thạc sỹ Luật
học.

1573